نمادشناسی پای برهنه در فرهنگ و ادب فارسی (از آغاز تا دوره مشروطه)
نویسندگان
1
دبیرستان تربیت شهرستان محلات
2
استاد دانشگاه آزاد اراک
چکیده
تاریخ فرهنگ و هنر ایران پیش از اسلام و پس از آن نشان می دهد ایرانیان اگر بخشی از تنشان از جامه بیرون باشد، آن را بی شرمی می دانند و مایل هستند جامه ای بپوشند که سرتا پایشان را فرا بگیرد.اما در بررسی آثار ادبی به نمونه هایی بر می خوریم که به برهنگی سر یا پا اشاره شده است .
همان طور که پوشش ها ،مجموعه ای از پباورهای فرهنگی هر جامعه را نشان می دهند،هر نوع برهنگی(سر، تن و پا)هم دارای مفاهیم نمادین فرهنگی و اجتماعی است که بررسی و شناخت آنها در آثار ادبی راهگشای پژوهش های انسان شناسی فرهنگی و جامعه شناسی است و نتایج آن به بهبود زندگی اجتماعی و فرهنگی مردم ودرک بهتر آثار ادبی و حفظ هویت فرهنگی کمک می نماید؛زیرا ادبیات زبان بیان فرهنگ و تمدن هر کشوری است ونمادها چکیده اسطوره ها و بیانگر آداب و آیین اقوام اند وبه دلیل چند لایگی و چند مدلولی رمز و راز یک فرهنگ را با خود حمل می کنند.
پای برهنه در ادب فارسی نماد احترام و بزرگداشت ، بندگی و تواضع، اشتیاق و وصال ،بی توجهی به خلق و زینت دنیا، مجازات ، سوگواری ، نذر، حاجتمندی و فقر است .عقلای مجانین نیز پابرهنه اندتابا ظاهر دیوانگان بهتر بتوانند انتقاد و اعتراضشان را به گوش دیگران برسانند.
در این پژوهش با رویکردی توصیفی و تحلیلی و استفاده از مستندات کتابخانه ای به نمادشناسی پای برهنه در آثار نظم و نثر فارسی از آغاز تا دوره مشروطه پرداخته شده است.
همان طور که پوشش ها ،مجموعه ای از پباورهای فرهنگی هر جامعه را نشان می دهند،هر نوع برهنگی(سر، تن و پا)هم دارای مفاهیم نمادین فرهنگی و اجتماعی است که بررسی و شناخت آنها در آثار ادبی راهگشای پژوهش های انسان شناسی فرهنگی و جامعه شناسی است و نتایج آن به بهبود زندگی اجتماعی و فرهنگی مردم ودرک بهتر آثار ادبی و حفظ هویت فرهنگی کمک می نماید؛زیرا ادبیات زبان بیان فرهنگ و تمدن هر کشوری است ونمادها چکیده اسطوره ها و بیانگر آداب و آیین اقوام اند وبه دلیل چند لایگی و چند مدلولی رمز و راز یک فرهنگ را با خود حمل می کنند.
پای برهنه در ادب فارسی نماد احترام و بزرگداشت ، بندگی و تواضع، اشتیاق و وصال ،بی توجهی به خلق و زینت دنیا، مجازات ، سوگواری ، نذر، حاجتمندی و فقر است .عقلای مجانین نیز پابرهنه اندتابا ظاهر دیوانگان بهتر بتوانند انتقاد و اعتراضشان را به گوش دیگران برسانند.
در این پژوهش با رویکردی توصیفی و تحلیلی و استفاده از مستندات کتابخانه ای به نمادشناسی پای برهنه در آثار نظم و نثر فارسی از آغاز تا دوره مشروطه پرداخته شده است.
کلیدواژه‌ها
- آقاپور، هدیه (14/7/96). «اتحاد امت اسلام نهفته در پیادهروی اربعین». کیهان. kayhan.ir.
- آموزگار، ژاله (1391). «معمای گناه با یک لنگهکفش راه رفتن». بخارا. ش 87-88. صص51-67.
- ابراهیمی، نادر (1370). صوفیانهها و عارفانهها. چ 1. تهران: گستره.
- اصلانپور علمداری، نازیلا (1387). «تحقیق در آداب و رسوم دوره ایلخانی». آیینة میراث. ش 43. صص64-86.
- اولئاریوس، آدام (1385). سفرنامة. ترجمه احمد بهپور. تهران: ابتکار نو.
- اوستا (1379). گزارش و پژوهش جلیل دوستخواه. تهران: مروارید.
- برزگر خالقی مطلق، محمدرضا (1391). «نگرشی نو به شاه قاسم انوار». کاوشنامه. ش 24. صص221-245.
- بیهقی، ابوالفضل (1376). تاریخ بیهقی. تعلیقات منوچهر دانشپژوه. چ 1. تهران: هیرمند.
- پورنامداریان، تقی ( 1375). رمز و داستانهای رمزی در ادب فارسی. تهران: علمی و فرهنگی.
- تاجدینی، علی (1388). فرهنگ نمادها و نشانهها در اندیشه مولانا. چ 2. تهران: سروش.
- جاوید، هوشنگ (1384). «نوروز و آوازهای بازار». مقام موسیقایی. ش 37. صص48-49.
- جوادی یگانه، محمدرضا و علی کشفی (1386). «نظام نشانهها در پوشش». مطالعات راهبردی زنان. ش 38. صص62-87.
- حسینآبادی، مریم و محمود الهامبخش (1385). «دیوانگان، سخنگویان جناح معترض جامعه در عصر عطار». کاوشنامه. ش 13. صص71-100.
- حقانی، موسی (1381). «محرم از نگاه تاریخ و تصویر». تاریخ معاصر ایران. ش 21 - 22. صص 493-574.
- حلی، ابو منصور یوسفبنمطهر (1343). مختصر نافع. به کوشش محمدتقی دانشپژوه. چ 1. تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
- خاقانی، افضلالدین (1373). دیوان. تصحیح ضیاءالدین سجادی. چ 4. تهران: زوار.
- دالمانی،هانری رنه (1335). سفرنامه از خراسان تا بختیاری. ترجمه محمدعلی فرهوشی.تهران: امیرکبیر.
- ذکاء، یحیی (1343). «جامههای پارسیان در دورۀ هخامنشیان». هنر و مردم. د 2. ش 18. صص10-19.
- رضایینیا، عباس (1386). «سیر تحول هنری نقشبرجستههای صخرهای ایران». گلستان هنر. ش 10. صص87-104.
- رضی، هاشم ( 1382). آیین مغان. تهران: سخن.
- رئیسالسادت، تهمینه (1390). «ریشهشناسی سه روز مراسم سوگواری در ایران قرون نخست هجری». تاریخپژوهی. ش 49. صص 33-48.
- زرینکوب، عبدالحسین (1381). نقش بر آب. چ 5. تهران: سخن.
- ---------------- (1344). ارزش میراث صوفیه.چ1.تهران: آریا.
- سپهری، سهراب (1383). برهنه با زمین. گردآوری ایلیا دیانوش. چ 1. تهران: مروارید.
- سمنانی، علاءالدوله ( 1369). مصنفات فارسی. به اهتمام نجیب مایل هروی. چ 1. تهران: علمی و فرهنگی.
- شایستهرخ، الهه (1395). «حاجیفیروز پیامآور بهار». فرهنگ مردم ایران. ش 44. صص55-74.
- صابی، هلالبنمحسن (1346). رسوم دارالخلافه. تصحیح میخائیل عواد. ترجمه محمدرضا شفیعی کدکنی. تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
- طبری، محمدبنجریر (1375). تاریخ طبری. ترجمۀ ابوالقاسم پاینده. چ 5. تهران: اساطیر.
- عطار، فریدالدین (1388). مصیبتنامه. تصحیح محمدرضا شفیعی کدکنی. چ 4. تهران: سخن.
- غزالی توسی، ابومحمد (1320). کیمیای سعادت. تصحیح احمد آرام. تهران: گنجینه و محمد.
- غیبی، مهرآسا (1392). هشت هزار سال پوشاک اقوام ایرانی. چ 5. تهران: هیرمند.
- فردوسی، ابوالقاسم ( 1376). شاهنامه. به کوشش سعید حمیدیان. چ 4. تهران: قطره.
- فضائلی، سودابه (1388). « فیروز مقدس». آزما. ش 64. صص 6-9.
- فیاضی، ابوالفضل (1362). دیوان. تصحیح ای.دی. مقابلۀ حسین آهی. تهران: فروغی.
- قاضی عسکر، علی (1372). «پیشینه تاریخ طواف». میقات حج. ش 6. صص60-96.
- قبادی، حسینعلی (1390). «دوران تحلیل نمادپردازی فردوسی میان بلاغت و هرمونتیک». فردوسیپژوهی. به کوشش منوچهر اکبری. چ 1. تهران: خانه کتاب.
- قیصری، ابراهیم (1362). «فرهنگوارۀ القاب و عناوین بزرگان و مشایخ صوفیه». جستارهای ادبی. ش 63 - 64. صص597-642.
- کلینی، ابی جعفر محمدبنیعقوببناسحاق (1375). الکافی. ترجمه جواد مصطفوی. چ2. تهران: ولیعصر.
- کیوانی، مهدی (1392). پیشهوران و زندگی صنفی آنان در عهد صفوی. ترجمه یزدان فرخی. تهران: امیرکبیر.
- گرجی، مصطفی (1387). «کشف و کفش طلبیدن در عرفان ابوالعباس قصاب آملی». مطالعات عرفانی. ش 7. صص 163-174.
- محبتی، مهدی (1389). پوشش و حجاب زن در ادبیات فارسی از ایران باستان تا انقلاب مشروطه. چ 1. تهران: پژوهشگاه مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
- محمدی ریشهری، محمد (1385). دانشنامۀ احادیث پزشکی. ترجمه حسین صابری. چ 6. قم: دارالحدیث.
- محمدی وکیل، مینا و حسن بلخاری قهی (1393). «از تحریم صورتگری تا صورتنگاری عریان». هنرهای زیبا -هنرهای تجسمی. د 19. ش 2. صص 5-16.
- مستملی بخارایی، اسماعیلبنمحمد (1349). خلاصه شرح تعرف. تصحیح احمدعلی رجایی بخارایی. تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
- مقدسی، مطهربنطاهر ( 1374). آفرینش و تاریخ. ترجمه محمدرضا شفیعی کدکنی. ج 6. تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
- منشی، اسکندربیک (1377). تاریخ عالمآرای عباسی. تصحیح محمد اسماعیل رضوانی. تهران: دنیای کتاب.
- موحدی، محمدرضا (1390). «خلع نعلین در تفسیر عارفان». ادبیات عرفانی و اسطورهشناختی. س 7. ش 23. صص181-209.
- مولوی، جلال الدین محمد (1377). مثنوی معنوی. تصحیح محمد علی مصباح. تهران: اقبال.
- مهرآبادی، میترا (1379). زن ایرانی به روایت سفرنامهنویسان فرنگی. چ اول. تهران: آفرینش و روزگار.
- میبدی، ابوالفضل رشیدالدین (1382). کشفالاسرار و عدّۀ الابرار. به اهتمام علیاصغر حکمت . چ 7. تهران: امیرکبیر.
- میرخواند، محمدبنخاوندشاه (1385). تاریخ روضۀ الصفا فی سیرۀ الانبیا و الملوک و الخلفا. تصحیح جمشید کیانفر. چ 2. تهران: اساطیر.
- مینوی خرد (1354). ترجمۀ احمد تفضلی. تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
- میهنی، محمدبنمنور (1366). اسرار التوحید فی مقامات الشیخ ابیسعید. تصحیح محمدرضا شفیعی کدکنی. تهران: آگاه.
- ناظرزاده کرمانی، فرهاد (1368). نمادگرایی در ادبیات نمایشی. ج1. تهران: برگ .
- نظامی عروضی سمرقندی، احمدبنعمر (1376). چهارمقاله. به اهتمام محمد معین. چ 10. تهران: صدای معاصر.
- هاتف اصفهانی، احمد (1375). دیوان. تصحیح حسن وحید دستگردی. تهران: نگاه.
- هجویری غزنوی، علیبنعثمان (1371). کشفالمحجوب. تصحیح د. ژوکوفسکی. چ 2. تهران: کتابخانه طهوری.
- یارشاطر، احسان ( 1383). پوشاک در ایرانزمین. ترجمه پیمان متین. چ 2. تهران: امیرکبیر.
- یاسینی، راضیه (1394). پوشش و منش زنان در نقاشی و ادبیات ایران. چ 1. تهران: پژوهشگاه فرهنگ و هنر و ارتباطات.
- یاوری، حسین و سارا حکاکباشی (1391). مختصری دربارۀ تاریخ تحولات لباس و پوشاک در ایران. چ 2. تهران: سیمای دانش و آذر.
- یحییپور، مرضیه و یلدا بیدختینژاد (1393). «بررسی تیپ شخصیتی پابرهنه در داستان ماکسیم گورکی». پژوهشنامه نقد ادبی و بلاغت. د 3. ش 1. صص1-16.
- یغمای جندقی، رحیم (1362). مکاتیب و منشآت. تصحیح علی آلداوود. چ 1. تهران: توس.
- یونگ، کارل گوستاو (1387). انسان و سمبلهایش. چ 6. تهران: جامی.
- «طوق بندان و طوق شوران». ایسنا. 20/7/ 1395. www.isna.ir
