مقایسه ی دو روایت از قصه ی مهر و وفا در ادب عامیانه ی کُردی با روایت فارسی از شعوری کاشی
نویسنده
استادیار عضو هیأت علمی
چکیده
چکیده:
حکایت مهر و وفا یکی از حکایت‌های است که روایت‌هایی از آن هم در ادب عامیانه‌ی کُردی در قالب بیت(داستان-های موزون و ملحون که راویان عامه به شیوه‌ی سینه به سینه و با صوت خوانده‌اند) و هم به شیوه‌ی قصه‌گویی شفاهی و از دیگر سو هم به شیوه‌ی منظومه‌سرایی در ادب کلاسیک فارسی موجود است. در این مقاله به معرفی قصه‌ی مهر و وفا و راویان آن در ادب فولکلور کُردی پرداخته شده‌است و تفاوت‌ها و شباهت‌های موجود در روایت‌های کُردی و فارسی مورد بحث و بررسی قرار گرفته‌است. حاصل این که اگر بپذیریم که راویان عامه و شعرای کلاسیک، خالق اصلی و اولیه‌ی این داستان نیستند و منشأ داستان در هیچ کدام از روایت‌ها از جنبه‌ها‌ی حوادث تاریخی(زمانی)، محیط جغرافی(مکانی) و خالق اصلی هیچ‌گونه اطلاعات موثق و مشخصی برای خواننده ندارد؛ به تبع آن در مورد تأثیرگذاری و تأثیرپذیری این دو بر یکدیگر نیز نمی‌توان در تقدم یکی بر دیگری حکم صادر کرد اما می‌توان گفت ماجرای مهر و وفا در ابتدا به شیوه‌ی قصه رواج داشته آنگاه الهام بخش بازسرایی و بازآفرینی شعرا و بیت‌خوانان واقع شده است.
واژه‌های کلیدی: مهر و وفا، قصه، بیت، منظومه‌ی شعوری، فولکلور کُردی
حکایت مهر و وفا یکی از حکایت‌های است که روایت‌هایی از آن هم در ادب عامیانه‌ی کُردی در قالب بیت(داستان-های موزون و ملحون که راویان عامه به شیوه‌ی سینه به سینه و با صوت خوانده‌اند) و هم به شیوه‌ی قصه‌گویی شفاهی و از دیگر سو هم به شیوه‌ی منظومه‌سرایی در ادب کلاسیک فارسی موجود است. در این مقاله به معرفی قصه‌ی مهر و وفا و راویان آن در ادب فولکلور کُردی پرداخته شده‌است و تفاوت‌ها و شباهت‌های موجود در روایت‌های کُردی و فارسی مورد بحث و بررسی قرار گرفته‌است. حاصل این که اگر بپذیریم که راویان عامه و شعرای کلاسیک، خالق اصلی و اولیه‌ی این داستان نیستند و منشأ داستان در هیچ کدام از روایت‌ها از جنبه‌ها‌ی حوادث تاریخی(زمانی)، محیط جغرافی(مکانی) و خالق اصلی هیچ‌گونه اطلاعات موثق و مشخصی برای خواننده ندارد؛ به تبع آن در مورد تأثیرگذاری و تأثیرپذیری این دو بر یکدیگر نیز نمی‌توان در تقدم یکی بر دیگری حکم صادر کرد اما می‌توان گفت ماجرای مهر و وفا در ابتدا به شیوه‌ی قصه رواج داشته آنگاه الهام بخش بازسرایی و بازآفرینی شعرا و بیت‌خوانان واقع شده است.
واژه‌های کلیدی: مهر و وفا، قصه، بیت، منظومه‌ی شعوری، فولکلور کُردی
کلیدواژه‌ها
-آزاد، حسین (1384). آسیبشناسی روانی 1. چ 9. تهران: بعثت.
-آملی، طالب (1346). کلیات اشعار. به کوشش طاهری شهاب. چ 1. تهران: سنایی.
- ابوریحان بیرونی (1362). تحقیق ماللهند. ترجمۀ منوچهر صدوقی سها. چ 1. تهران: مؤسسۀ مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
- اخلاص، کشنچند (1973). همیشه بهار. به کوشش وحید قریشی. کراچی: انجمن ترقی اردو.
- اعظمزاده، محمد (1386). «پیوند نقاشان خیالساز (قهوهخانهای) با ادبیات». علامه. ش 13. صص 55-72.
- افشار، ایرج (بیتا). «موزونان». ارمغان زرینکوب. چ1. صص 27-28.
- اندرسن، یان ام و یان سی رید (1386). مبانی بالینی روان. ترجمۀ سعید پورنقاش و دیگران. چ 1. تهران: سمت.
- بیدل دهلوی، عبدالقادر (1386). دیوان. به کوشش اکبر بهداروند. چ1. تهران: نگاه.
- تهرانی، صیدی (1384). دیوان. به کوشش محمد قهرمان. چ 1. تهران: اطلاعات.
-خان آرزو، سراجالدین علی (1383). تذکرۀ مجمعالنفایس. ج2. به کوشش مهر نور محمد خان. چ1. اسلامآباد: مرکز تحقیقات فارسی ایران و پاکستان.
- خداپناهی، محمدکریم (1387). روانشناسی فیزیولوژیک. تهران: سمت.
- شاردن، ژان (1375). سفرنامه. ترجمۀ اقبال یغمایی. تهران: توس.
- شفیعی کدکنی، محمدرضا (1378). ادبیات فارسی از عصر جامی تا روزگار ما. ترجمۀ حجتالله اصیل. تهران: نشر نی.
- صائب تبریزی (1371). دیوان. به کوشش محمد قهرمان. چ2. تهران: علمی و فرهنگی.
- صفا، ذبیحالله (1369). تاریخ ادبیات در ایران. ج1(5). چ6. تهران: فردوس.
- --------.-----. --------------------. ج 2(5). چ 4. تهران: فردوس.
- فتوحی، محمود (1379). نقد خیال، نقد ادبی در سبک هندی. تهران: روزگار.
- قزوینی، عارف (1365). دیوان. به کوشش رحیم چاوش اکبری. تهران: زوار.
- فخرالزمانی قزوینی، ملا عبدالنبی (1361). تذکرۀ میخانه. به کوشش احمد گلچینمعانی. تهران: اقبال.
- فدایی، فرید (1389). «تحلیل روانپزشکی شعر حافظ برپایۀ مکتب روانکاوی». روزنامۀ سلامت. ش 24.
- فیش، فرنک جی (1368). روانپزشکی. ترجمۀ نصرتالله پورافکاری. چ2. تبریز: تابش.
- فیگویروا، دن گارسیا دسیلوا (1363). سفرنامه. ترجمۀ غلامرضا سمیعی. تهران: نشر نو.
- کالات، جیمز (1386). روانشناسی فیزیولوژی. چ 4. تهران: دانشگاه شاهد.
- گرس، ایون (1370). سفیر زیبا. ترجمۀ علیاصغر سعیدی. تهران: انتشارات تهران.
- محمودی، آزاد (1386). «اصطلاحات خوشنویسی در شعر فارسی دورۀ صفوی». مجموعه مقالات خوشنویسی. ج1. تهران: فرهنگستان هنر.
- ملکیان، اکبر (بیتا). «قهوخانه در ایران». مجلۀ فرهنگ و زندگی کارگزاران و خانههای فرهنگی. ش 1. صص 78-95.
- مقصودی، منیژه (1381). «قهوهخانه بهعنوان یک نهاد». کتاب ماه علوم اجتماعی. ش 56-57. صص 66-68.
- نصرآبادی، محمدطاهر (1361). تذکرۀ نصرآبادی. به کوشش حسن وحید دستگردی. تهران: فروغی.
- نعمانی، شبلی (1363). شعرالعجم. ترجمۀ تقی فخر داعی گیلانی. چ2. تهران: دنیای کتاب.
- نهاوندی، عبدالباقی (1387). مآثر رحیمی. به کوشش عبدالحسین نوایی. تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
- نیکوبخت، ناصر و دیگران (1393). «تبلور برخی عناصر قهوهخانهای در شعر عصر صفوی». فرهنگ و ادبیات عامه. س 2. ش 4. صص 109-134.
- واله، پیترو دلا (1385). سفرنامه. ترجمۀ شجاعالدین شفا.چ 3. تهران: علمی و فرهنگی.
