شیوه ها و اغراض گفت و گو در دوبیتی های عامیانه مازندرانی و خراسانی
نویسندگان
1
عضو هیأت علمی
2
دانشیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد رودهن
3
استاد دانشگاه آزاد اسلامی واحد رودهن
چکیده
چکیده
گفت وگو از شگردها و ابزارهای اساسی نویسنده یا سراینده است تا شناختی عمیق تر از آنچه در سر دارد به مخاطب هدیه کند. این شیوۀ ادبی را می‌توان به گونه‌هایی نظیر؛ دیالوگ( گفت وگوی دوطرفه)، مونولوگ یا تک گویی و همولوگ یا گفت و گوی جمعی در ادبیات مشاهده کرد. اگرچه گفت و گو در ادبیات نمایشی؛ نظیر تراژدی و داستان؛ نظیر رمان، بیش از انواع دیگر کاربرد دارد، در ادبیات عامه نیز از زیبایی های خاص خود برخوردار است. این پژوهش بر آن است تا با روش توصیفی- تحلیلی شیوه‌های گفت وگو و اهدافی که از آن متصوّر بوده است را در دوبیتی های عامیانۀ مازندران و خراسان، بررسی کند. براساس یافته‌های تحقیق می‌توان گفت که از مونولوگ و دیالوگ بیش از دیگر شیوه‌های گفت وگو در دوبیتی‌های عامیانه استفاده شده است. در دیالوگ، اهدافی نظیر؛ طلب بوسه از معشوق و حضور دیگری برای عشق ورزی به بحث گذاشته شده است. گفت وگوی جمعی، آن گونه که در چارچوب نظری پژوهش آمده، در دوبیتی‌های عامیانه دیده نشده است. پژوهشگران، دوبیتی‌هایی را که خطاب به جمع بوده، با هدف گواه گرفتن عاشق برای اغراض خویش در این بخش بررسی کرده اند. جدل نیز به علت کوتاهی طول کلام در دوبیتی، بسامدی نداشته است.
کلیدواژه: گفت وگو، تک گویی، همولوگ، دیالوک، دوبیتی‌های عامیانۀ مازندرانی و خراسانی.
گفت وگو از شگردها و ابزارهای اساسی نویسنده یا سراینده است تا شناختی عمیق تر از آنچه در سر دارد به مخاطب هدیه کند. این شیوۀ ادبی را می‌توان به گونه‌هایی نظیر؛ دیالوگ( گفت وگوی دوطرفه)، مونولوگ یا تک گویی و همولوگ یا گفت و گوی جمعی در ادبیات مشاهده کرد. اگرچه گفت و گو در ادبیات نمایشی؛ نظیر تراژدی و داستان؛ نظیر رمان، بیش از انواع دیگر کاربرد دارد، در ادبیات عامه نیز از زیبایی های خاص خود برخوردار است. این پژوهش بر آن است تا با روش توصیفی- تحلیلی شیوه‌های گفت وگو و اهدافی که از آن متصوّر بوده است را در دوبیتی های عامیانۀ مازندران و خراسان، بررسی کند. براساس یافته‌های تحقیق می‌توان گفت که از مونولوگ و دیالوگ بیش از دیگر شیوه‌های گفت وگو در دوبیتی‌های عامیانه استفاده شده است. در دیالوگ، اهدافی نظیر؛ طلب بوسه از معشوق و حضور دیگری برای عشق ورزی به بحث گذاشته شده است. گفت وگوی جمعی، آن گونه که در چارچوب نظری پژوهش آمده، در دوبیتی‌های عامیانه دیده نشده است. پژوهشگران، دوبیتی‌هایی را که خطاب به جمع بوده، با هدف گواه گرفتن عاشق برای اغراض خویش در این بخش بررسی کرده اند. جدل نیز به علت کوتاهی طول کلام در دوبیتی، بسامدی نداشته است.
کلیدواژه: گفت وگو، تک گویی، همولوگ، دیالوک، دوبیتی‌های عامیانۀ مازندرانی و خراسانی.
کلیدواژه‌ها
الف) منابع مکتوب
- آرام، توران (1385). گوش مجی. چ 2. ساری: شلفین.
- احمدی کلیجی، فرشاد (1389). عاشقانه‌های مردم مازندران. ساری: روجین مهر.
- اخوان، مهدی (1371). صدای حیرت بیدار. تهران: زمستان.
- انوشه، حسن و دیگران (1381). دانشنامۀ ادب فارسی. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
- بوهم، دیوید (1381). درباره دیالوگ. گردآوری و تدوین لی. نیکول. ترجمۀ محمدعلی حسین‌نژاد. تهران: دفتر پژوهشهای فرهنگی مرکز بین‌المللی گفتوگوی تمدن‌ها.
- بهار، محمدتقی (1371). بهار و ادب فارسی. 2ج. تهران: کتاب‌های جیبی.
- پازواری، امیر (1391). دیوان اشعار امیر پازواری. به کوشش بامداد جویباری. تهران: کاوشگر.
- پورجوادی، نصرالله (1393). زبان حال در عرفان و ادبیات پارسی. تهران: نشر نو.
- تاجالدین، محمد (1391). ترانه‌های ترنۀ مازندران. چ 7. ساری: شلفین.
- حافظ شیرازی، شمسالدین محمد (1362). دیوان. به کوشش پرویز ناتل خانلری. چ 2. تهران: خوارزمی.
- داد، سیما (1387). فرهنگ اصطلاحات ادبی. چ 4. تهران: مروارید.
- دزفولیان راد، کاظم و عیسی امن خانی (1388). «دیگری و نقش آن در داستان‌های شاهنامه». پژوهشهای زبان و ادبیات فارسی. ش 13. صص1-23.
- دهخدا، علیاکبر (1337-1339). لغتنامه. تهران: سیروس.
- ذبیحی، علی (1391). «ترانه‌های مردمی مازندران». فرهنگ. ش 5. صص122-143.
- رادفر، ابوالقاسم (1368). فرهنگ بلاغی و ادبی. تهران: اطلاعات.
- راغب اصفهانی، حسنبنمحمد (1389). مفردات. ترجمۀ حسین خداپرست. ج 5. قم: نوید اسلام.
- شاهینی، حبیبه (1379). مناظره و سیر آن در ادب فارسی از آغاز تا روزگار ما. پایاننامۀ کارشناسی ارشد دانشگاه آزاد اسلامی. تهران مرکزی.
- شکورزاده، ابراهیم (1369). ترانه‌های روستایی خراسان. مشهد: نیما.
- شمیسا، سیروس (1389). انواع ادبی. چ 4. تهران: میترا.
- شوالیه، ژان و آلن گربران (1384). فرهنگ نمادها. ترجمۀ سودابه فضائلی. 5 ج. چ 2. تهران: جیحون.
- صبور، داریوش (1370). آفاق غزل فارسی. چ 2. تهران: گفتار.
- قهرمان، محمد (1383). فریادهای تربتی. مشهد: ماه جان.
- کاظمی، محمدعلی (بیتا). کاست منظومۀ مازندرانی چکل. موجود نزد نگارنده.
- کمرپشتی، عارف (1393). تحلیل دوبیتی‌ها و منظومه‌های عامیانۀ مازندرانی شهرستان سوادکوه براساس نظریه‌های فرمالیسم و ساختارگرایی. رسالۀ دکتری. دانشگاه آزاد اسلامی تهران مرکزی.
- گیتینژاد، مهدی (1392). ترانه‌های قدیمی مازندران. ساری: شلفین.
- لطفی نوایی، محمد (1391). ترانه سرودهای تبری. ساری: شلفین.
- مؤیدمحسنی، مهری (1386). فرهنگ عامیانۀ سیرجان. چ 2. کرمان: مرکز کرمانشناسی.
- محسنی، مرتضی و عارف کمرپشتی (1393). «حسن تعلیل در دوبیتی‌های عامیانۀ شهرستان سوادکوه». نخستین همایش نگاهی نو به ادبیات عامه. (نسخه الکترونیکی). مقالۀ 27. رفسنجان: دانشگاه ولیعصر.
- ---------- (1394). «تحلیل ساختار قافیه و ردیف در دوبیتی‌های مازندرانی شهرستان سوادکوه». ادبیات و زبان‌های محلی. دورۀ جدید. س 1. ش 2. صص 125-158.
- محسنی، مرتضی و دیگران (1394). «تحلیل محتوایی دوبیتی‌های عامیانۀ شهرستان سوادکوه». فرهنگ و ادبیات عامه. س 3. ش 5. صص133-160.
- کهنموییپور، ژاله و دیگران (1381). فرهنگ توصیفی نقد ادبی. تهران: دانشگاه تهران.
- مهجوریان نماری، علیاصغر (1380). تی‌تی‌مون. تهران: اشاره.
- میهندوست، محسن (1355). کلهفریاد یا ترانههایی از خراسان. تهران: وزارت فرهنگ و هنر، مرکز مردمشناسی ایران.
- ناصح، محمدمهدی (1373). شعر دلبر. مشهد: محقق.
- ------------- (1377). شعر نگار. مشهد: محقق.
- نصیری، رویا (1392). ترانه‌های غریبانۀ تبری. ساری: شلفین.
- ولک، رنه (1388). تاریخ نقد جدید. ترجمۀ سعید ارباب شیرانی. 8 ج. تهران: نیلوفر.
- همایی، جلال‌الدین (1368). فنون بلاغت و صناعات ادبی. چ 6. تهران: هما.
ب) منابع شفاهی
- احمدینسب، عبدالله (1395). مصاحبه با مؤلف. 17/2/95 ساعت: 19.
- ذوالفقاری، حسن (1395). مصاحبۀ تلفنی با مؤلف. 1/2/95. ساعت: 30: 9.
- ناصح، محمدمهدی (1395). مصاحبۀ تلفنی با مؤلف. 1/2/95. ساعت:30: 12.
