بژنیانی ؛روایتی گرجی از داستانی ایرانی
نویسنده
عضو هیات علمی
چکیده
بیژن و منیژه یکی از داستان های کهن ایرانی است که در سرزمین گرجستان سابقه ای دیرینه دارد. غیر از ترجمه آزادی که در قرن شانزدهم میلادی از این داستان صورت گرفت ، نقل ها وروایت های عامیانه گرجی دیگری از این داستان در دست است که تقریبا همان ویژگی های روایت های شفاهی و نقالی ایرانی را دارند. راویان گرجی با وارد کردن عناصر مسیحی و گرجی در داستان، فضا ی روایت را تغییر داده ، جزئیاتی به داستان افزوده یا از آن کاسته اند. همچنین گاه شخصیت های جدیدی را وارد داستان کرده،تغییر ها و جابه جایی ها و آشفتگی هایی را نیز در پیرنگ آن موجب شده اند. در این پژوهش که با هدف معرفی ومقایسه یکی از این روایت ها با روایت شاهنامه صورت گرفته ،ضمن ترجمه خلاصه ای از روایت گرجی ، به برخی از تفاوت ها و شباهت ها اشاره شده ، جایگاه این روایت در فرهنگ و ادب عامه مردم گرجستان بررسی شده است
کلیدواژه‌ها
- آموزگار، ژاله (1374). تاریخ اساطیری ایران. تهران: سمت.
- آیدنلو، سجاد (1394). «برخی روایات نقالی و شفاهی در ملحقات نسخ و چاپهای شاهنامه». فرهنگ و ادبیات عامه. س 3. ش 5. صص 51-100.
- ________ (1390). «ویژگی روایات و طومارهای نقالی». بوستان ادب. س 3. ش 1. صص 1-28.
- انجوی شیرازی، ابوالقاسم ( 1369). فردوسینامه. 3 ج. چ3. تهران: علمی.
- بهار، مهرداد (1376). پژوهشی در اساطیر ایران. چ2. تهران: آگاه.
- تقیزاده، حسن (1349). «مشاهیر شعرای ایران». فردوسی و شاهنامه او. تهران: چاپ حبیب یغمایی.
- حسینی، سید محسن و بارتایا نمادی (1392). «نقش و اهمیت شاهنامۀ فردوسی در فرهنگ گرجستان». پژوهشهای ادبی. س10. ش42. صص 9-33.
- خالقی مطلق، جلال (1369). «بیژن و منیژه و ویس و رامین (مقدمهای بر ادبیات پارتی و ساسانی)». ایرانشناسی. س2. ش 2. صص273-298.
- ___________ (1391). «بیژن و منیژه». دانشنامۀ زبان و ادبیات فارسی. ج 2. به سرپرستی اسماعیل سعادت. تهران: فرهنگستان زبان و ادبیات فارسی.
- خطیبی، ابوالفضل (1383). «بیژن و منیژه». دائرۀالمعارف بزرگ اسلامی. ج 13. تهران: مرکز دائرۀالمعارف بزرگ اسلامی. ص206-209.
- __________ (1381). «یکی نامه از گه باستان». نامۀ فرهنگستان. ش 19. صص 54-73.
- ذوالفقاری، حسن (1392). یکصد منظومۀعاشقانۀ فارسی.چ1. تهران: چرخ.
- رسولی (1375). «شاهنامه در گرجستان». چیستا. ش 131. صص51-54.
- ژرژلیانی، لیلی (2009). «ترجمه‌های دیرینه و جدید شاهنامه (به زبان گرجی)». قلم (رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در تفلیس).س1. ش2. صص 3-6.
- سرکاراتی، بهمن (1355). «رستم یک شخصیت تاریخی یا اسطورهای». مجلۀ دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی. س 12. ش2. صص 161-192.
- صفا، ذبیحالله (1363). حماسهسرایی در ایران. چ4. تهران: امیرکبیر.
- فردوسی، ابوالقاسم (1373). شاهنامه (متن انتقادی از روی چاپ مسکو). به کوشش سعید حمیدیان. چ7. تهران: قطره.
- کویاجی، ج.ک. (1362). آیینها و افسانههای ایران و چین باستان. ترجمۀ جلیل دوستخواه. تهران: شرکت سهامی کتابهای جیبی.
- مار، ژرژ (1313). «روابط و علایق گرجستان و ایران». مهر. س 2. ش 7. صص 732-736.
- مالمیر، تیمور و فردین حسینپناهی(1391). «بررسی ساختاری داستان بیژن و منیژه». متنپژوهی ادبی. ش 53. صص 109-132.
- متینی، جلال (1360). «درباره بیژننامه». آینده. س 7. ش 1-2. صص 32-37.
- مزداپور، کتایون ( 1373). «منیژه و چاه بیژن» (نگاهی به داستان بیژن و منیژه در شاهنامۀ فردوسی). زنان. س 2. ش 21. صص 53-59.
- نولدکه، تئودر (1369). حماسۀ ملی ایران. ترجمۀ بزرگ علوی. چ 4. تهران: سپهر و جامی.
- نیکوبخت، ناصر و خورشید نوروزی (1384). «مقایسۀ عنصر طرح یا پیرنگ در منظومۀ بیژن و منیژۀ فردوسی و خسرو و شیرین نظامی». فصلنامۀ علوم انسانی دانشگاه الزهرا. س 15-16. ش 56- 57. صص 185-206.
- هفتلشکر، طومار جامع نقالان از کیومرث تا بهمن (1377). مقدمه و تصحیح مهران افشاری و مهدی مداینی. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
- Gvakharia ,A. (2005 ). "Georgia IV Literary Contacts With Persia". ed. Ehsan Yarshater. Encyclopedia Iranica. New York.
- Bartaya, N. (2012). "Bezhaniani". Qalam. no. 12. Tbilisi.pp. 2 -7 .
