پژوهشی دربارۀ آیین وَر در بلوچستان
نویسنده
عضو هیئت علمی دانشگاه دریانوردی و علوم دریایی چابهار
چکیده
چکیده
آیین وَر، نوعی سوگند مقدس ایزدی بوده که در ایران باستان هنگام محاکمات مشکل و مبهم برای دادرسی به کار می‌رفته -است. این نوع سوگند با آتش یا آب انجام می گرفته است. به گونه ای که در صورت اثبات نشدن جرم، متهم را با رسومی ویژه، در حضور موبدان وادار می کردند که در درون آتش یا آب رود، یا این که یکی از اندام خود را با شیئی آتشین و تفتیده مماس کند و بی‌گناهی خود را به اثبات رساند. در حین اجرای مراسم سوگند، اگر آتش یا آب به متهم آسیبی نمی رساند؛ بی گناهی او ثابت می شد. شیوۀ انجام این آیین و اصطلاحات مربوط به آن، نشانگر رواج آن به صورت گسترده در بلوچستان بوده است. در داستان بلوچی «شهداد و مهناز»، مهناز یکی از دو قهرمان اصلی داستان، به رابطۀ نامشروع، متهم می‌شود و مانند سیاوش در شاهنامه، تن به سوگند آتش می سپارد. وی پس از انجام مراسم و مراحل سوگند، سربلند از درون آتش بیرون می آید. این داستان گمنام ایرانی، قابل سنجش با داستان سیاوش در شاهنامه است. در این مقاله علاوه بر مقایسۀ دو داستان، لغات و اصطلاحات رایجِ مربوط به آیین ور را در زبان بلوچی، با معنی ذکر می‌کنیم
آیین وَر، نوعی سوگند مقدس ایزدی بوده که در ایران باستان هنگام محاکمات مشکل و مبهم برای دادرسی به کار می‌رفته -است. این نوع سوگند با آتش یا آب انجام می گرفته است. به گونه ای که در صورت اثبات نشدن جرم، متهم را با رسومی ویژه، در حضور موبدان وادار می کردند که در درون آتش یا آب رود، یا این که یکی از اندام خود را با شیئی آتشین و تفتیده مماس کند و بی‌گناهی خود را به اثبات رساند. در حین اجرای مراسم سوگند، اگر آتش یا آب به متهم آسیبی نمی رساند؛ بی گناهی او ثابت می شد. شیوۀ انجام این آیین و اصطلاحات مربوط به آن، نشانگر رواج آن به صورت گسترده در بلوچستان بوده است. در داستان بلوچی «شهداد و مهناز»، مهناز یکی از دو قهرمان اصلی داستان، به رابطۀ نامشروع، متهم می‌شود و مانند سیاوش در شاهنامه، تن به سوگند آتش می سپارد. وی پس از انجام مراسم و مراحل سوگند، سربلند از درون آتش بیرون می آید. این داستان گمنام ایرانی، قابل سنجش با داستان سیاوش در شاهنامه است. در این مقاله علاوه بر مقایسۀ دو داستان، لغات و اصطلاحات رایجِ مربوط به آیین ور را در زبان بلوچی، با معنی ذکر می‌کنیم
کلیدواژه‌ها
- قرآن کریم.
- بهار، مهرداد (1381). پژوهشی در اساطیر ایران. چ 4. تهران: آگاه.
- تاراپور، ج. ک. (1384). «دادرسی با «ور» در ایران باستان». یادنامۀ استاد ا. و. ویلیامز جکسن (ایرانشناخت). گزارش جلیل دوستخواه. تهران: آگه.
- ذوالفقاری، حسن (1392). یکصد منظومۀ عاشقانۀ فارسی. تهران: نشر چرخ.
- راشدمحصل، محمدتقی (1385). وزیدگیهای زاد اسپرم. چ 2. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
- رسولی، جواد (1377). آیین اساطیری ور. تهران: سروش.
- رضی، هاشم (1374). حاشیه بر اوستا (سرودههای زردشت). چ 2. تهران: فروهر.
- ـــــــــــــ (1376). وندیداد. ج1. تهران: فکر روز.
- رمضانماهی، سمیه و دیگران (1389). «تجلی آیین ور در نگارۀ گذر سیاوش از آتش». هنرهای زیبا- هنرهای تجسمی. ش 41. صص 23-62 .
- زاویه، سعید و آمنه مافیتبار (1392). «بررسی آیینهای اساطیری داوری ایزدی در ایران باستان». ادبیات عرفانی و اسطورهشناسی. س 9. ش 30. صص66-86 .
- زمانی، کریم (1378). شرح جامع مثنوی معنوی مولانا جلالالدین محمد بلخی. دفتر چهارم. چ 3. تهران: اطلاعات.
- فردوسی، ابوالقاسم (1384). نامۀ باستان. به کوشش میرجلالالدین کزازی. ج 3. تهران: سمت.
- قلیزاده، خسرو (1388). فرهنگ اساطیر ایرانی. چ 2. تهران: پارسه.
- کریستنسن، آرتور (1377). ایران در زمان ساسانیان. ترجمۀ رشید یاسمی. چ 9. تهران: دنیای کتاب.
- یاحقی، محمدجعفر (1375). فرهنگ اساطیر و اشارات داستانی در ادبیات فارسی. چ 2. تهران: سروش.
- Bartholomae, Ch. (1904). Altiranisches Wrterbuch. Straaburg.
