معرفی نسخ نویافتۀ حماسۀ بهمن‌شاه‌نامه و فواید آن (مجلد چهارم و پنجم داراب‌نامۀ ترجمۀ بیغمی)
نویسنده
دانشگاه یزد
چکیده
از روایت‌های دوگانۀ شکوهمندی که با نام صحیح داراب‌نامه پرداخته شده‌اند، یکی پرداختۀ حماسه‌پرداز توانمند ادب فارسی، ابوطاهر طرسوسی بوده و نزدیک به پنج دهه است که پژوهندگان دومین پارۀ آن را به شخصی موسوم به محمد بیغمی نسبت داده‌اند. در این جستار برای نخستینبار، مجلدات نویافتۀ دیگری از این روایت که دنبالۀ منطقی داراب‌نامۀ منسوب به بیغمی بوده، بررسی شده است. در پارۀ نخست، مشخصات نسخ نویافته تشریح و سپس چکیده‌ای از طرح کلی روایت‌ها ارائه شده است. در بخش پایانی، به مهم‌ترین برآیندهای دو نسخه اشاره و بنابر نصّ صریح روایت، بیغمی به‌عنوان مترجم و گردآورندۀ این حماسه از تازی به پارسی دانسته شده است.
کلیدواژه‌ها
- آیدنلو، سجاد (1384). «فرضیه‌ای دربارۀ مادر سیاوش». نامۀ فرهنگستان. ش 3. صص 27-46.
- امیدسالار، محمود (1388). «داراب‌نامه». دانشنامۀ زبان و ادب فارسی. ج 3. چ 1. تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی.
- امیری، صاحب (1389).شکل‌شناسی داراب‌نامۀ بیغمی. پایاننامۀ کارشناسی ارشد. خوزستان: دانشگاه پیام نور.
- بادنج، معصومه (1390). «دارا/ داراب». دانشنامۀ جهان اسلام. ج 16. چ 1. تهران: بنیاد دایرةالمعارف اسلامی.
- بهمنی، کبری (1391). «بررسی ساختار عزیمت‌ها در داراب‌نامه».کاوشنامۀ زبان و ادبیات فارسی.ش 25. صص 353-374.
- بیغمی، محمد (1381). داراب‌نامه. به کوشش ذبیح‌الله صفا. چ 4. تهران: علمی و فرهنگی.
- -------- (1388). فیروزشاهنامه. به کوشش ایرج افشار و مهران افشاری. چ 1. تهران: چشمه.
- -------- (1395). حماسۀ بهمن‌شاه‌نامه. به کوشش میلاد جعفرپور و حسین اسماعیلی. تهران: علمی و فرهنگی.
- ترابی، محمد (1352). «مثنوی و کلیله».وحید. ش 123. صص 1177-1183.
- جعفرپور، میلاد و مهیار علویمقدم (1392). «مضمون عیاری و جوانمردی و آموزه‌های تعلیمی-القایی آن در حماسه‌های منثور، مطالعۀ موردی: سمک عیار، داراب‌نامه و فیروزشاهنامه». متن‌شناسی ادب فارسی. ش 19. صص 13-36.
- --------------------------------. «منطق روایت‌های ممکن در سمک عیار و داراب‌نامه». مطالعات داستانی. ش 2. صص 40-59.
- جوکار، مرضیه (1391). بازتاب عناصر فرهنگی در داراب‌نامۀ بیغمی. پایاننامۀ کارشناسی ارشد. شیراز: دانشگاه پیام نور.
- ذاکریکیش، امید و محسن محمدی فشارکی (1392). «قصههای عامیانه و انواع ادبی با تکیه بر فیروزشاه‌نامۀ بیغمی». ادبپژوهی. ش 24. صص 11-32.
- سیدی مفرد، زینب (1393). بررسی آداب و رسوم اجتماعی در داراب‌نامۀ بیغمی. پایاننامۀ کارشناسی ارشد. کاشان: دانشگاه کاشان.
- شریعتی، مهدی (1390). مقایسۀ صوری و محتوایی داراب‌نامۀ طرسوسی و داراب‌نامۀ بیغمی. پایاننامۀ کارشناسی ارشد. قم: دانشگاه قم.
- شمس‌الدینی مقدم، مهدی (1394). عناصر فرهنگ عامه در داراب‌نامۀ طرسوسی و داراب‌نامۀ بیغمی. پایاننامۀ کارشناسی ارشد. کرمان: دانشگاه شهید باهنر.
- صفا، ذبیح‌الله (1364). تاریخ ادبیات ایران. ج 4. چ 3. تهران: فردوس.
- طرسوسی، ابوطاهر (1389). داراب‌نامه. به کوشش ذبیح‌الله صفا. چ 4. تهران: علمی و فرهنگی.
- ------------- (1395). حماسۀ قران حبشی. به کوشش میلاد جعفرپور. چ 1. تهران: علمی و فرهنگی.
- طرطوسی، ابوطاهر (1380). ابومسلمنامه. به کوشش حسین اسماعیلی. چ 1. تهران: قطره.
- عباسی، سکینه (1393). نقد و بررسی اجزای قصههای بلند عامیانۀ فارسی (براساس ابومسلمنامه، اسکندرنامه و فیروزشاهنامه). رسالۀ دکتری. یزد: دانشگاه یزد.
- عزیزی، طاهره (1392). شرح دشواری‌های کتاب فیروزشاهنامه تا پایان حوادث شهر چین. پایاننامۀ کارشناسی ارشد. شیراز: دانشگاه شیراز.
- عظیمی فشی، هاجر (1391). مقایسۀ سبک‌شناسانۀ داراب‌نامۀ طرسوسی و داراب‌نامۀ بیغمی. پایاننامۀ کارشناسی ارشد. تهران: دانشگاه الزهرا.
- غفوری، علی‌اصغر (1390). بررسی شخصیت‌ها و شخصیت‌پردازی در داراب‌نامۀ بیغمی و فیروزشاهنامه. پایاننامۀ کارشناسی ارشد. شیراز: دانشگاه شیراز.
- قاسمیپور، قدرت (1391). «درآمدی بر نظریۀ گونههای ادبی». ادبپژوهی. ش19. صص29-56.
- مجیدی، مریم (1381). فیروزشاه و عین‌الحیات. تهران: اهل قلم.
- محجوب، محمدجعفر (1387). ادبیات عامیانۀ ایران. به کوشش حسن ذوالفقاری. چ 4. تهران: چشمه.
- میرصادقی، جمال (1366). ادبیات داستانی. تهران: ماهور.
- ----------- (1383). داستان و ادبیات. تهران: آیۀ مهر.
- نمک‌شناس، شیما (1391). بررسی عناصر زبانی در سبک کتاب فیروزشاهنامه. پایاننامۀ کارشناسی ارشد. یزد: دانشگاه یزد.
- یاوری، هادی (1389). داستان امیرارسلان به‌منزلۀ متنِ گذار از قصۀ سنتی (رمانس) به رمان. رسالۀ دکتری. مشهد: دانشگاه فردوسی.
- Flügel, G. (1865). Die Arabischen, Persischen Und TürkischenHandschriften Der Kaiserlich-Königlichen Hofbibliothek zu Wien. vol. 2. Wien: K.K. Hof- Und Staatsdruckerei.
- Hägg, T. & B. Utas (2003). The Virgin and Her Lover (Fragments of an Ancient Greek Novel and A Persian Epic Poem). Leiden & Boston: Brill.
- Hanaway, W. (1970). Persian Popular Romances before the Safavid Period. A ThesisSubmitted Partial Fulfillment of the Requirements for the PHD. Columbia: Columbia University.
. - -------------- (1990). "Bīḡamī". Encyclopedia Iranica. vol. 4. p. 249.
- -------------- (1974). Love and War; Adventures from the Firuz Shah Nama ofSheikh Bighami. Delmar New York: Scholar's Facsimiles & Reprints.
- Lyons, M. C. (2012). The Man of Wiles in Popular Arabic Literature: A Study of aMedieval Arab Hero. 1st edtion. Britain: Edinburg university press.
- ----------------- (2005).The Arabian Epic: Texts: Heroic and Oral Story-telling. Vol.3. 2nd pub. New York: Cambridge University press.
- Robanovich, J. (2011). "Orality in Medieval Persian Literature". Medieval OralLiterature. ed. K. Reichl. Berlin & Boston: De Gruyter.
- -------------------- (2012). "Tracking the Shahnama Tradition in Medieval Persian Folk Prose". Shahnama Studies: The Reception of Firdausi’s Shahnama. eds. Ch. Melville & G. van den Berg. vol. 2. Leiden & Boston: Brill.
- Tauer, F. (1932). Les manuscripts persans historiques des Bibliothèques de Stamboul. Prague: Orientální Ústav.
