نقش ویژگیهای روایتی در افزایش ظرفیت‌های نمایشی طومار جامع نقالان
نویسندگان
1
دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی
2
دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه یزد.
چکیده
هفت لشکر ازجمله نمونههای طومار جامع نقالان در عهد قاجار است که نقالی گمنام در سال 1292ق آن را کتابت کرده است. هفت لشکر در اصل نام یکی از نبرد- روایتهای مشهور نقالی است که از روی شهرت و رواج به یکی از طومارهای جامع نقالان نیز گفته شده است.
جنبه روایی متن عامل پیوستگی ادبیات و نمایش است. تقلید حالات و حرکات اشخاص بهوسیله راوی، متن را به سمت داستان گویی نمایشی رهنمون می سازد. در این میان دخل و تصرف های ذهنی- ساختاری نقال در متن طومار، علاوهبر تبیین جایگاه روایتگری او، شگردهای روایتی خاصی را درجهت افزایش توان نمایشی اثر فراهم ساخته است.
در مقاله حاضر ویژگیهای روایی طومار جامع نقالان بر اساس نظریه ژراژ ژنت و تأثیر آن در جهتدهی به ظرفیت نمایشی اثر، بررسی شده است. براین اساس، ساختمان روایتدرروایت در کنار شیوه های روایتی چون نظم و وجه یا حالت بهشکل گذشتهنگر و آینده نگر، شکلدهی کانون روایت و رابطه کانون با راوی دانای کل ازجمله ویژگیهای روایی اثر مورد بحث است که جهت دهی نمایشی متن را نیز فراهم ساخته است.
جنبه روایی متن عامل پیوستگی ادبیات و نمایش است. تقلید حالات و حرکات اشخاص بهوسیله راوی، متن را به سمت داستان گویی نمایشی رهنمون می سازد. در این میان دخل و تصرف های ذهنی- ساختاری نقال در متن طومار، علاوهبر تبیین جایگاه روایتگری او، شگردهای روایتی خاصی را درجهت افزایش توان نمایشی اثر فراهم ساخته است.
در مقاله حاضر ویژگیهای روایی طومار جامع نقالان بر اساس نظریه ژراژ ژنت و تأثیر آن در جهتدهی به ظرفیت نمایشی اثر، بررسی شده است. براین اساس، ساختمان روایتدرروایت در کنار شیوه های روایتی چون نظم و وجه یا حالت بهشکل گذشتهنگر و آینده نگر، شکلدهی کانون روایت و رابطه کانون با راوی دانای کل ازجمله ویژگیهای روایی اثر مورد بحث است که جهت دهی نمایشی متن را نیز فراهم ساخته است.
کلیدواژه‌ها
- احمدی، بابک (1386). ساختار و تأویل متن. چ 5. تهران: مرکز.
- اخوت، احمد (1371). دستور زبان داستان. اصفهان: فردا.
- اسکولز، رابرت (1383). ساختارگرایی در ادبیات. ترجمه فرزانه طاهری. چ 2. تهران: آگه.
- امیدسالار، محمود (1381). «بیان ادبی و بیان عامیانه». جستار‌های شاهنامه شناسی و مباحث ادبی. تهران: بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار. صص 525-626.
- آیدنلو، سجاد (1388). متون منظوم حماسی. تهران: سمت.
- -------- (1390). «ویژگی روایات و طومارهای نقالی». بوستان ادب. س 3. ش 1. صص1-28.
- تودوروف، تزوتان (1379). بوطیقای ساختارگرا. ترجمه محمد نبوی. تهران: آگه.
- داد، سیما (1385). فرهنگ اصطلاحات ادبی (واژهنامه مفاهیم و اصطلاحات ادبی و فارسی و اروپایی). چ 3. تهران: مروارید.
- صرفی، محمدرضا (1386). «کانون روایت در مثنوی». پژوهشهای ادبی. ش 16. صص 137- 159.
- قادری، نصرالله (1380). آناتومی ساختار درام. تهران: نیستان.
- کالر، جاناتان (1382). نظریه ادبی. ترجمه فرزانه طاهری. تهران: مرکز.
- مارتین، والاس (1389). نظریه های روایت. ترجمه محمد شهبا. چ 4. تهران: هرمس.
- مدبری، محمود و نجمه حسینی سروری (1387). «از تاریخ روایی تا روایت داستانی (مقایسۀ شیوههای روایتگری در اسکندرنامۀ فردوسی و نظامی)». گوهر گویا. س 2. ش 6. صص2-28.
- مهدیزاده، بهروز (1390). قصه گوی بلخ (شکل شناسی قصه های مثنوی). تهران: نشر مرکز.
- نجم، سهیلا (1390). هنر نقالی در ایران. تهران: مؤسسۀ تألیف، ترجمه و نشر آثار هنری (متن).
- هفت لشکر (طومار جامع نقالان) (1377). مقدمه، تصحیح و توضیح مهران افشاری و مهدی مداینی. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
- یاری، منوچهر (1387). «مقدمهای بر شگردهای روایت در درام ایرانی». بررسی عناصر داستان ایرانی. گردآورنده و تنظیم حسین حداد. تهران: سورۀ مهر. صص 63-102.
