کاربرد و کارکرد مثل در مجموعه داستانِ یکی بود و یکی نبود جمالزاده
نویسندگان
1
دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه فردوسی مشهد
2
دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه فردوسی مشهد
3
استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه فردوسی مشهد
چکیده
شاعران و نویسندگان فارسی‌زبان، همواره برای آنکه به لطف و شیرینی و رسایی کلام خویش بیفزایند، از مثل بهره برده‌اند. در میان نویسندگان معاصر، محمدعلی جمالزاده در داستانهای خویش از مثل مکرر استفاده کرده است. او در پنج داستان در مجموعۀ یکی بود و یکی نبود، 73 مثل به کار برده است. شیوه‌های کاربرد (چون اقتباس، حل، اشاره و تصویرسازی) و کارکردهای مختلف (چون اجتماعی، ارزشی، اخلاقی، انتقادی و طنزآمیز) اهمیت مثل را در نظر این نویسنده و کنجکاوی و علاقه‌مندی او را نسبت به ادبیات عامه نشان می‌دهد. همچنین بیان ارزش‌های بارز فرهنگی و یا مخالفت با ضد ارزش‌ها از نظر مضمونی برای نویسنده اهمیت داشته است. در مجموعۀ یکی بود و یکی نبود، کاربرد مثل‌ها به تقویت و پرداخت بعضی عناصر داستانی (شخصیت پردازی، لحن، فضاسازی، موضوع و درون‌مایه و ... ) نیز کمک کرده است. می‌توان گفت کاربرد مثل جزو ویژگی‌های سبکی جمالزاده شده است.
کلیدواژه‌ها
- استاجی، ابراهیم (1390). بررسی شخصیتهای داستانی جمالزاده و هدایت. تهران: روزگار.
- امینی، امیرقلی (1392). فرهنگ عوام (تفسیر امثال و اصطلاحات زبان پارسی). تهران: فردوس.
- بالایی، کریستف و میشل کوییپرس (1366). سرچشمههای داستان کوتاه فارسی. ترجمۀ احمد کریمی حکاک. تهران: پاپیروس.
- بهارلو، محمد (1375). گزیدۀ آثار محمدعلی جمالزاده. تهران: آروین.
- بهمنیار، احمد (1369). داستان نامۀ بهمنیاری. تهران: دانشگاه تهران.
- بی‌نیاز، فتح‌الله (1387). درآمدی بر داستان‌نویسی و روایتشناسی. تهران: افراز.
- پارسینژاد، کامران (1382). نقد و تحلیل داستانهای سید محمدعلی جمالزاده. تهران: روزگار.
- پاینده، حسین (1389). داستان کوتاه در ایران (داستانهای رئالیستی و ناتورالیستی). تهران: نیلوفر.
- پورعمرانی، مهدی (1380). آتش زیر خاکستر؛ نقد و بررسی داستانهای کوتاه جمالزاده. تهران: مهرانشهر.
- تسلیمی، علی (1383). گزاره‌هایی در ادبیات معاصر ایران. داستان. تهران: اختران.
- جلالی، مریم و مهدخت پورخالقی چترودی (1392). «اقتباس مفهومی و نگارشی از شاهنامه در ادبیات کودک و نوجوان». مطالعات ادبیات کودک. دورۀ 4. ش 2. صص1-18.
- جمالزاده، محمدعلی (1384). یکی بود و یکی نبود. تهران: سخن.
- --------------- (1357). آسمان و ریسمان. تهران: دانشگاه تهران.
- حکمت، علی‌اصغر (1387). امثال قرآن. چ 3. تهران: پرستش.
- دبیرسیاقی، سید محمد (1366). گزیدۀ امثال‌وحکم. تهران: تیراژه.
- دستغیب، عبدلعلی ( 1354). نقد آثار جمالزاده. تهران: چاپار
- ذوالفقاری، حسن (1387). «تفاوت کنایه با ضرب‌المثل». پژوهش زبان و ادبیات فارسی. ش 10. صص 109-133.
- ----------- (1388). «بازتاب مسائل اجتماعی در ضربالمثلهای فارسی». فرهنگ. ش 3. صص 13-21.
- --------- (1388). «بررسی ضربالمثلهای فارسی در دو سطح واژگانی و نحوی». فنونادبی. س 1. ش 1. 57-80.
- --------- (1388). فرهنگ بزرگ ضربالمثلهای فارسی. 2 ج. تهران: معین.
- راستگو، سید محمد (1376). تجلی قرآن و حدیث در شعر فارسی. تهران: سمت.
- راشد محصل، محمدرضا (1380). پرتوهایی از قرآن و حدیث در ادب فارسی. مشهد: به نشر
- زلهایم، رودولف (1381). امثال کهن عربی. ترجمۀ احمد شفیعیها. تهران: نشر دانشگاهی.
- سهرابزاده، مهران و بهجت یزدخواستی (1388). «مطالعۀ ساختارهای اجتماعی و فرهنگی در ضربالمثلهای فارسی». مجلۀ مطالعات فرهنگی و ارتباطات. ش 14. صص63-90.
- شکورزاده، ابراهیم (1380). دوازه هزار مثل فارسی و سی هزار معادل آنها. مشهد:
بهنشر
بهنشر
- شیری، قهرمان (1391). ابهام، فریاد ناتمام؛ گفتمان ابهام در فرهنگ و ادبیات ایران. همدان: انتشارات دانشگاه بوعلیسینا.
- عبداللهیان، حمید (1381). شخصیت و شخصیت‌پردازی در داستان معاصر. تهران: آن.
- مارتین، والاس (1382). نظریه های روایت. ترجمۀ محمد شهبا. تهران: هرمس.
- موسوی، منوچهر (1379). فرهنگ منظوم و منثور ضربالمثلهای فارسی. تهران: جهان رایانه.
- مؤید حکمت، ناهید (1390). ارزش‌های فرهنگی نهفته در گزیده‌ای از مثل‌ها و تعبیرهای کنایی فارسی. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی.
- میرصادقی، جمال (1382). داستان‌نویس‌های نام‌آور معاصر ایران. تهران: اشاره.
