بن‌مایه‌های داستان اصلی و کرم
نویسندگان
1
استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شهید مدنی آذربایجان
2
دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه تبریز
چکیده
افسانه‌های عامه بخشی از گنجینه ارزشمند فرهنگ هر ملت هستند. در آذربایجان ایران افسانه‌ها با نام «عاشیق» پیوندی ناگسستنی دارند؛ زیرا عاشیق ها پردازنده تمامی داستان‌های آذربایجان اعم از رزمی و بزمی و یا حماسی و عشقی بوده‌اند. یکی از این داستان‌ها، داستان اصلی و کرم است که قهرمان داستان به ققنوس مانند شده است، سراسر داستان با نغمه‌های قهرمان جان می‌گیرد، اما سرانجامِ او، همانند ققنوس سوختن است و خاکستر شدن. این داستان با بن‌مایه کرامتِ «ولادت قهرمان داستان با سیب» آغاز می‌شود و با بن‌مایه شگفت‌انگیز لباس سحرآمیز پایان می‌پذیرد. متن داستان نیز از بن‌مایه‌های عاشقانه و کرامت مشحون است؛ ولی چون قهرمان داستان شخصیت منفعلی است و تنها ویژگی او رنجکشیدن، تحمل و صبرکردن است؛ از این‌رو بن‌مایه‌های حماسی و عیاری در آن چندان نمودی ندارد. این مقاله به بررسی بن‌مایه‌های داستان اصلی و کرم می‌پردازد.
کلیدواژه‌ها
- قرآن کریم.
- احمدزاده، حمید (1391). طاهر و زهره. تبریز:ندای شمس.
- پارسانسب، محمد (1388). «بن‌مایه: تعاریف، گونه‌ها، کارکردها و... ». نقد ادبی. س 2. ش 5. صص 7- 41.
- پورداود، ابراهیم (1356). یشت‌ها. ج 1. تهران: دانشگاه تهران.
- تهماسب، م. ح. (1382). کوراوغلو. تبریز: اندیشۀ نو.
- خامنه‌ای، عبدالکریم (1365). اصلی و کرم. تهران: موجودی.
- درویشی، محمدرضا و وایمران حیدری (1376). آواز و آینه. تهران: واحد موسیقی حوزۀ هنرهای سازمان تبلیغات اسلامی.
- رستگار فسایی، منصور (1383). پیکره گردانی در اساطیر. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات ایرانی.
- رسمی، سکینه (1389). «هم‌پیوندی درخت و اشراق و بازتاب آن در شعر سهراب سپهری». نشریه دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تبریز. س 53. ش 220. صص43-65.
- رسمی، عاتکه و سکینه رسمی (1394). «بررسی تطبیقی پیوند عشق و حماسه در شاهنامة فردوسی و داستان کوراوغلو». ادبیات عرفانی و اسطوره‌شناختی دانشگاه آزاد اسلامی. ش 39. صص 219-237.
- رئیس‌نیا، رحیم (1366). کوراوغلو در افسانه و تاریخ. چ اول. تبریز: نیما.
- ساعی، حسین (1380). عاشیق داستان لاری. تبریز: زرقلم.
- سیدسلامت، میرزا میرعلی (1384). اصلی و کرم. اصفهان: آشنا.
- عبداللطیف تسوجی (1383). هزارویکشب. تهران: نیل.
- غفارزاده (الف)، غفار (1393). اصلی و کرم. تبریز: یاشار قلم.
- غفارزاده(ب)، غفار (1393). آشیق‌غریب ایله شاه صنم. تبریز: یاشار قلم.
- فرای، نورتروپ (1379). رمز کل: کتاب مقدس و ادبیات. ترجمه صالح حسینی. تهران: نیلوفر.
- فرخی قراملکی، حسن (1394). اصلی ایله کرم. به کوشش بهروز ایمانی. چ دوم. تبریز: اختر.
- ---------------- (1394). اصلی و کرم. تبریز: رشد خلاق.
- فرخی، فاطمه و دیگران (1382). «ساختارشناسی بن‌مایه‌های حمزه‌نامه». نقد ادبی. ش 11-12. س 2. صص 205-232.
- قربانی اقدم، بهناز (1391). عباس وگولگز. تبریز: نباتی.
- کریمی، رضا (بی‌تا). «عاشیقلار». پیام پژوهش. س 9. ش 99. صص33-35.
- کوپر، جی. سی. (1379). فرهنگ مصور نمادهای سنتی. ترجمه ملیحه کرباسیان. تهران: فرشاد.
- مارزلف، اولریش (1389). طبقه‌بندی قصه‌های ایرانی. ترجمۀ کیکاووس جهانداری. تهران: صدا و سیمای جمهوری اسلامی (سروش).
- مصاحب، غلامحسین (1374). دائرةالمعارف فارسی. تهران: امیرکبیر.
- نظامی گنجه‌ای (1364). لیلی و مجنون. به کوشش بهروز ثروتیان. تهران: توس.
- ----------- (1366). خسرو و شیرین. به کوشش بهروز ثروتیان. تهران: توس.
- وجدانی، بهروز (1376). فرهنگ موسیقی ایرانی. تهران: سازمان میراث فرهنگی.
- ویشلقی، جمیل (1386). «بررسی انواع شکل (فرم) اشعار عاشیق‌های آذربایجان». فرهنگ مردم ایران. ش 10. صص 139-164.
- Boratav, Pertev Naili (2002). Halk Hikâyeleri va Halk Hikâyeciliği. T.C. İstanbul: Kültür Bak.
- Duymaz, Ali (2001). Kerem ile Aslı Hikâyeleri va Halk Hikâyesi Üzerinde Mukayeseli Bir Araştırma. Ankara: Kültür Bakaligi yayinlari.
- Elčin, Şükrü (2000). "Kerem ile Aslı Hikâyesi".Ankara, Akçağ Yay
- Inan, Abdulkadir (1986). Tariete ve Bugün şamanzim. Ankara: Baski TDK Basimesi
- Tukmen Fikret (1998). Tahir ile Zuhre(incelme-Metin. Ankara: AKY Ataturk Kultur Merkezi Başkanligi Yayinlar
