نمادپردازی در افسانۀ «خاتون چهارشنبه سوری» در گیلان
نویسنده
کارشناس ارشد ایران‌شناسی
چکیده
با توجه به شرایط اقلیمی و جغرافیایی گیلان، افسانهها جایگاه ویژهای در ساختار فرهنگی مردم آن دارد. از جملۀ این افسانهها، «خاتون چهارشنبهسوری» است که نقش برجستهای در فرهنگ بومی گیلان در گذر زمان ایفا کرده است و آداب و رسوم ویژهای دارد. در پژوهش حاضر ضمن بیان افسانۀ خاتون چهارشنبهسوری، به نمادشناسی و اسطورهشناسی آن اشاره می‌شود. سپس از منظر نظریههای مربوط به آن، ازجمله نظریۀ الیاده پژوهش و بررسی می‌شود. این مقاله با هدف بررسی مفاهیم اسطورهای و نمادین افسانۀ خاتون چهارشنبهسوری، آیینها و باورهای مربوط به آن، با گردآوری اطلاعات به روش کتابخانهای و سپس تحلیل دادهها تهیه شده است.
کلیدواژه‌ها
- آموزگار، ژاله (1384). تاریخ اساطیری ایران. تهران: سمت.
- افشاریان، نادر (1388). تاریخ شفت. رشت: فرهنگ ایلیا.
- بشرا، محمد و طاهر طاهری (1388). جشن ها و آیین های مردم گیلان (آیین های نوروزی). رشت: فرهنگ ایلیا.
- بهار، مهرداد (1391). پژوهشی در اساطیر ایران. تهران: آگاه.
- پورداود، ابراهیم (1377). یشتها. ج 1-2. تهران: اساطیر.
- پورهادی، مسعود (1386). فرهنگ خوراک مردم گیلان. رشت: فرهنگ ایلیا.
- تسلیمی، علی (1381). گذر از جهان افسانه. رشت: چوبک.
- --------- (1390). افسانه های مردم گیلان (2). رشت: فرهنگ ایلیا.
- حافظ (1377). دیوان. تهران: هاد.
- حسنزاده، علیرضا (1381). افسانۀ زندگان. ج 1و2. تهران: بقعه.
- رفیعیجیردهی، علی (1386). لغتنامۀ تالشی. رشت: دانشگاه گیلان.
- سرکاراتی، بهمن (1393). سایه های شکارشده. چ 3. تهران: طهوری.
- سعدی (1371). کلیات سعدی. محمدعلی فروغی. تهران: ققنوس.
- سعیدی، سهراب (1386). «نوروز در میناب». نجوای فرهنگ. س 2. ش 5-6. صص 173- 179
- شعاعی، مالک و مهین پیرزادی (1387). گاه‌شماری در فرهنگ کردی. ایلام: گویش ایلام.
- شوالیه، ژان و آلن گربران (1388). فرهنگ نمادها. ترجمۀ سودابه فضایلی. ج 2 و 4. تهران: جیحون.
- عاشوری، امیرقلی (1385). افسانه های عامیانۀ ماسال و طبقهبندی ساختاری آن. صومعهسرا: توکل.
- غلامیکفترودی، قاسم (1379). پیربازار (نگاهی به سرزمین و مردم پیربازار). رشت: مولف.
- کزازی، میرجلال‌الدین (1390). رؤیا، حماسه، اسطوره. تهران: نشر مرکز.
- کمبپل، جوزف (1392). قهرمان هزارچهره. ترجمۀ شادی خسروپناه. مشهد: گل آفتاب.
- کوپر، جین (1392). فرهنگ نمادهای آیینی. ترجمۀ رقیه بهزادی. تهران: علمی.
- گنجی، مسعود (1389). هویت فرهنگی مردم منطقۀ زیدون. اهواز: تراوا.
- موسوی بجنوردی، کاظم (1388). دائرۀالمعارف بزرگ اسلامی. ج 13. تهران: مرکز دائرۀالمعارف بزرگ اسلامی.
- موسوی، سیدهاشم (1386). نمایش ها و بازی های سنتی گیلان. تهران: فرهنگ ایلیا.
- نظرزاده، رسول (1391). فرهنگ واژه های نمایش ایرانی. تهران: افراز.
- وارنر، الیزابت (1385). اسطوره های روسی. تهران: مرکز.
- یاحقی، محمدجعفر (1391). فرهنگ اساطیر و داستان واره ها. تهران: فرهنگ معاصر
