قصه‌شناسی تطبیقی با رویکرد کهنالگویی
نویسندگان
1
دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه الزهرا
2
استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی، واحد دورود
چکیده
خاستگاه جمعی و عمیق قصهها سبب ایجاد شباهتهای شگفتانگیز در میان قصههای ملل مختلف شده است. در کنار دیدگاههایی که دربارۀ خصلت آموزشی قصه و ارتباط آن با دوران بلوغ و مسائل جنسی مطرح است، دیدگاههای دیگر نیز بر ارتباط قصه با الگوهای جمعی و اساطیری تأکید دارند. براین اساس، قصه دربردارنده حرکت درونی انسان برای رسیدن به انسجام و یکپارچگی است و روند آن بر ارتباط بین خودآگاه و ناخودآگاه متمرکز شده است. برای رسیدن به کمال، خودآگاه باید بتواند زبان رمزی ناخودآگاه را تفسیر کند. قهرمان قصه کسی است که به این ارتباط درونی تحقق بخشد. او قهرمان دنیای درون است و به دنبال مرکز وجود خود از نیروهایی یاری می‌گیرد که همگی درونی هستند. قهرمان قصه سفر اساطیری خود را با گسست از روزمرگی و تکرار آغاز میکند و در انتها به شناختی متفاوت از خود، هستی و توانمندیهایش میرسد.
قصه شناسی تطبیقی با رویکرد روانشناسانه نشاندهنده میراث مشترک بشر فارغ از زمان و مکان است. فرافکنی مراحل فرایند فردیت و خصیصه مشترکِ ناخودآگاه جمعی، الگوی یکسانی را در قصهها ایجاد کرده است. اگرچه فرهنگهای گوناگون بستری متنوع برای افسانهها و قصهها شمرده میشوند؛ اما در ژرفساخت قصه، دلمشغولی ِواحدی منعکس میشود و پایان همه به یک نقطه ختم میشود.
قصه شناسی تطبیقی با رویکرد روانشناسانه نشاندهنده میراث مشترک بشر فارغ از زمان و مکان است. فرافکنی مراحل فرایند فردیت و خصیصه مشترکِ ناخودآگاه جمعی، الگوی یکسانی را در قصهها ایجاد کرده است. اگرچه فرهنگهای گوناگون بستری متنوع برای افسانهها و قصهها شمرده میشوند؛ اما در ژرفساخت قصه، دلمشغولی ِواحدی منعکس میشود و پایان همه به یک نقطه ختم میشود.
کلیدواژه‌ها
- اکرمی، میرجلیل و محمد پاشایی (1389). «بررسی تطبیقی آرکیتایپ درحماسههای
گیلگمش و رستم». علامه. س 10. ش 26. صص1-20.
گیلگمش و رستم». علامه. س 10. ش 26. صص1-20.
- الیاده، میرچا (1362). چشمانداز اسطوره. ترجمه جلال ستاری. چ اول. تهران: توس.
- بتلهایم، برونو (1384). کودکان به قصه نیاز دارند. ترجمه کمال بهروزکیا. چ اول. تهران: افکار.
- برفر، محمد (1389). آینه جادویی خیال. چ اول. تهران: امیرکبیر.
- بزرگچمی، ویدا (1391). «کتابشناسی کتابهای ادبیات تطبیقی در ایران». ویژهنامه فرهنگستان. ش 5. صص 101-124.
- بهرنگی، صمد و بهروز تبریزی (1357). افسانههای آذربایجان. 2ج. چ چهارم. تهران: نیل.
- پالمر، مایکل (1385). فروید، یونگ و دین. ترجمه محمد دهگان‌پور و غلامرضا محمدی. چ اول. تهران: رشد.
- حیدری، مرتضی (1394). «ریختشناسی تطبیقی قصههای ماه‌پیشانی، یه‌شین و سیندرلا». پژوهش زبان و ادبیات فارسی. ش 36. صص 157-192.
- دلاشو، م. لوفلر (1386). زبان رمزی افسانهها.ترجمه جلال ستاری. چ دوم. تهران: توس.
- --------- (1386). زبان رمزی قصههای پریوار. ترجمه جلال ستاری. چ دوم. تهران: توس.
- سلطانبیاد، مریم‌سادات و محمودرضا قربان صباغ (1390). «بررسی قابلیتهای نقد کهنالگوی در مطالعات تطبیقی ادبیات: نگاهی گذرا به کهنالگوهای سایه وسفر قهرمان». نقد ادبی. ش14. صص 79-104.
- مورنو،آنتونیو (1388). یونگ، خدایان، انسان مدرن. ترجمه داریوش مهرجویی. چ پنجم. تهران: نشر مرکز.
- محمدکاشی، صابره و دیگران (1394). «تحلیل و مقایسۀ کهنالگویی قصههای عاشقانه در ایران (سمک عیار) و فرانسه (تریستان و ایزولت)». پژوهشهای ادبیات تطبیقی. ش 6. صص183-207.
- یونگ، کارل گوستاو (1383). انسان و سمبولهایش. ترجمه محمود سلطانیه. چ چهارم. تهران: جام.
- ------------- (1368). چهار صورت مثالی. ترجمۀ پروین فرامرزی. تهران: آستان قدس.
- --------------(1354). روان‌شناسی و دین. ترجمه فؤاد روحانی. تهران: سهامی کتابهای جیبی/ مؤسسۀ فرانکلین.
- Jacobs, Joseph (ed.) (1890). English fairy Tales. London:David Nutt.
- ----------------- (coll.& ed.). "English Fairy Tales Produced by Charles Franks, Delphine Lettau and the People at DP found". www.fullbooks.com/ English-Fairy-tales.html.
