آرایش واژگان در گویشهای فارسی خوزستان از منظر ردهشناختی
نویسندگان
1
دانشجوی دکتری زبانشناسی، دانشگاه فردوسی مشهد
2
دانشیار زبانشناسی دانشگاه فردوسی مشهد
3
استادیار زبانشناسی دانشگاه فردوسی مشهد
چکیده
در این پژوهش آرایش واژگان در چهار گویش فارسی خوزستان، یعنی بهبهانی، دزفولی، شوشتری و هندیجانی از نظر ردهشناختی بررسی شده است. چارچوب نظری اصلی این پژوهش ردهشناسی آرایش واژگان درایر است. دبیرمقدم در پژوهش خود 24 مؤلفه را در نظر گرفته است که 19 مورد آنها برگرفته از مقالۀ درایر و بقیه مؤلفهها برگرفته از پایگاه دادههای وی هستند که آمار مربوط به آن در اختیارش قرار گرفته است. در پژوهش حاضر نیز همین 24 مؤلفه دربارۀ گویشهای خوزستان بررسی و نتایج حاصل با منطقۀ
اروپا ـ آسیا و همچنین جهان مقایسه شدهاند. ابزار و روش جمعآوری دادهها در این پژوهش پرسشنامه و گفتوگو و مصاحبۀ حضوری با گویشوران است. با تعداد 30 گویشور بومی این گویشها مصاحبه شده و بعد از ثبت و ضبط مصاحبهها و گفتوگوها، مطالب به دقت آوانویسی و سپس براساس مؤلفههای مورد نظر تحلیل شدند. در بررسی دادهها، رفتار ردهشناختی هر کدام از این گویشها در مقایسه با زبانهای اروپا ـ آسیا و همچنین زبانهای دنیا ازجهت دارابودن مؤلفههای فعلپایانی و یا فعلمیانی بررسی و تحلیل شد. به طور کلی این چهار گویش هم در مقایسه با زبانهای اروپا ـ آسیا و هم در مقایسه با زبانهای دنیا، به ردۀ فعلمیانی قوی گرایش دارند ؛ البته باید گفت که براساس آمار جدولها رفتار ردهشناختی این گویشها با ردۀ بینابین (آمیخته)- که دبیرمقدم (1392) برای زبانهای ایرانی پیشنهاد کرده است- هماهنگ است. دربارۀ مؤلفههای ردهشناختی مشترک و غیرمشترک باید گفت که در این چهار گویش فقط مؤلفۀ1، 9 و 11 غیرمشترک هستند و این گویشها در 21 مؤلفۀ دیگر رفتار مشترک دارند.
اروپا ـ آسیا و همچنین جهان مقایسه شدهاند. ابزار و روش جمعآوری دادهها در این پژوهش پرسشنامه و گفتوگو و مصاحبۀ حضوری با گویشوران است. با تعداد 30 گویشور بومی این گویشها مصاحبه شده و بعد از ثبت و ضبط مصاحبهها و گفتوگوها، مطالب به دقت آوانویسی و سپس براساس مؤلفههای مورد نظر تحلیل شدند. در بررسی دادهها، رفتار ردهشناختی هر کدام از این گویشها در مقایسه با زبانهای اروپا ـ آسیا و همچنین زبانهای دنیا ازجهت دارابودن مؤلفههای فعلپایانی و یا فعلمیانی بررسی و تحلیل شد. به طور کلی این چهار گویش هم در مقایسه با زبانهای اروپا ـ آسیا و هم در مقایسه با زبانهای دنیا، به ردۀ فعلمیانی قوی گرایش دارند ؛ البته باید گفت که براساس آمار جدولها رفتار ردهشناختی این گویشها با ردۀ بینابین (آمیخته)- که دبیرمقدم (1392) برای زبانهای ایرانی پیشنهاد کرده است- هماهنگ است. دربارۀ مؤلفههای ردهشناختی مشترک و غیرمشترک باید گفت که در این چهار گویش فقط مؤلفۀ1، 9 و 11 غیرمشترک هستند و این گویشها در 21 مؤلفۀ دیگر رفتار مشترک دارند.
کلیدواژه‌ها
- آقاگلزاده، فردوس (1389). «الگویی برای جمعآوری دادههای گویشی و تنوعات لهجهای و تهیۀ نقشۀ زبانشناسی (اطلس زبانی)». مجموعه مقالات همایش بینالمللی گویشهای مناطق کویری ایران. سمنان. برگرفته از
- احمدیپور، طاهره (1372). آرایش سازهها در زبان فارسی. پایاننامۀ کارشناسی ارشد. تهران: دانشگاه علامه طباطبایی.
- باباییبزاز، پروانه (1374). بررسی گویش دزفولی. پایاننامۀ کارشناسی ارشد. شیراز: دانشگاه شیراز.
- حامدیشیروان، زهرا (1395). بررسی آرایش واژهها و حالتنمایی در گویشهای فارسی خوزستان از منظر ردهشناختی. پایاننامۀ دکتری زبانشناسی. مشهد: دانشگاه فردوسی.
- حسندوست، محمد (1389). فرهنگ تطبیقی- موضوعی زبان ها و گویش های ایرانی نو. تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی.
- دبیرمقدم، محمد (1392). ردهشناسی زبانهای ایرانی. ج 1 و2. تهران: سمت.
- راستیبهبهانی، امید (1388). گویش بهبهانی، دستورصرفی، واژگان معمول. تهران: طرح و اجرای کتاب
- ----------- (1391). «بهبهانی، گویش یا لهجه؟ بررسی ساختار صرفی فعل در زبان محلی بهبهانی». ادبیات و زبانهای محلی ایران. ش 3. صص 61-84.
- رضاپور، ابراهیم (بیتا). «ترتیب واژه در سمنانی از منظر ردهشناسی زبان». جستارهای زبانی. انتشار آنلاین 9 شهریور 1393.
- شریفی، شهلا (1383). توصیف و تبیین آرایش واژهها در فارسی معاصر براساس ملاحظات ردهشناختی. رسالۀ دکتری. مشهد: دانشگاه فردوسی مشهد.
- ---------- (1387). «آرای هاوکینز در حوزۀ ردهشناسی آرایـش واژهها و بررسی انطباق یا عدم انطباق این آرا بر آرایـش واژهها در زبان فارسی». زبان و زبانشناسی. ش 1 (7). صص. 77 ـ 92.
- صمیمی، احمدصادق ( 1383). امثال، اصطلاحات، تعبیرات و واژگانی چند در گویش دزفولی. تهران: نشانه.
- قویمفرد، نگار ( 1373 ـ 74 ). بررسی فرهنگ، آداب و رسوم و گویش محلی مردم هندیجان. طرح پژوهشی منتشرنشده. خوزستان: دفتر پژوهشی اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی.
- کدخدایطراحی، مهدی (1385). دستورِ لهجۀ شوشتری. رسالۀ دکتری. تهران: دانشگاه تهران.
- کلباسی، ایران (1383). «گونهگونیهای فراوان زبانی در ایران، حتی در نقاط مجاور یکدیگر». پیک نور.2 ش (3). صص 25 ـ 51.
- گرامی، شهرام (1385). «توصیف دستگاه فعل در گویش بهبهانی». علوم اجتماعی و انسانی دانشگاه شیراز. ویژهنامه زبانانگلیسی و زبانشناسی. ش1. صص 108-126.
- معماری، مهران (1389). بررسی و توصیف زبانشناختی گویش بهبهانی. اهواز: کردگار.
- میردهقان، مهینناز و مهمانچیان ساروی، شیرین (1390). «آرایش واژگانی در جملات خبری گویش آتنی (ساروی) در چارچوب نظریۀ بهینگی». جستارهای زبانی. ش3. صص 53 ـ 83.
- نجاتعلی، نصرالله (1391). فرهنگ و گویش دزفولی. قم: انتشارات تعلیم و تربیت اسلامی.
- وزیری، عبدالله (1364). فارسی شوشتری. تهران: وزیری.
- Bader, M. & J. Hussler (2010)."Word order in German: A corpus study". Lingua. no. 120(3). pp.717–762
- Bradshaw, J. (1982). "Word Order in Papua New Guinea Australian languages". (Doctoral dissertation). Retrieved from http://scholarspace.manoa.hawaii.edu/bitstream/handle/10125/21328/Bradshaw1982-diss_r.pdf?sequence=8.
- Butt, M. & et al. (eds.) (1994). Theoretical perspectives on word order in South Asian languages . Stanford: CSLI Publications.
- Colijn, E. & J. Tonhaaser (2010). "Word order in Paraguayan Guarani". International Journal of American Linguistics. no.76(2). pp. 255-288.
- Comrie, B. (1989). Language Universals and Linguistic Typology. 2nded. Chicago: The University of Chicago Press.
- Croft, W. (2003). Typology and Universals. 2nd edition. Cambridge: Cambridge University Press.
- Dabir – Moghaddam, M. (2012). "Linguistic Typology, an Iranian Perspective". Journal of Universal Language. no.13. issue 1. Pp. 31 -70.
- Dryer, M. S. (1992) . "The Greenbergian Word-order Correlations". Language . no. 68. Pp. 81- 138.
- Dryer, M. S. (2003)."Word Order in Sino-Tibetan languages from a Typological and Geographical Perspective". eds. J. Thurgood & R. J. LaPolla. the Sino-Tibetan languages (pp. 43 – 56). London & NewYork: Routledge Publishing.
- Dryer, M. S. (2007). "Word Order, Clause Structure". ed. T. Shopen. Language Typology and Syntactic Description (pp.61 - 131). Cambridge: Cambridge University Press.
- Dryer, M. S. (2008). "Word Order in Tibeto – Burman Languages". linguistics of the Tibeto-Burman Area. no. 31(1). pp. 1- 88.
- Greenberg, Joseph (1966). "Some Universals of Grammar with particular reference to the order of meaningful elements". Universals of Language. ed. Joseph Greenberg. PP. 73-113. Cambridge, MA: MIT Press.
- Haig, Geoffrey L.J. (2008). Alignment Change in Iranian Languages: a Construction Grammar Approach. New York: Mouton de Gruyter.
- Hawkins, J. A. (1983). Word Order Universals. NY: Academic Press
- Lehmann, W. P. (1973). A Structural Principle of Language and its Implications. Language. no. 49. Pp. 47-66.
- Kallestinova, Elena Dmitrievna (2007). Aspects of Word order in Russian. PhD thesis. University of Iowa. Retrieved from http://ir.uiowa.edu/etd/165.
- Mackinnon, C. (1995)."Dezfuli and Shushtari". Encyclopedia Iranica. vol. VII. Fasc.4: pp. 350 – 354. Retrieved from http://www.iranicaonline.org/articles/dezful.
- Shopen, T. (2007). 2nd edition. language Typology and Syntactic Universals. Cambridge: Cambridge University Press.
- Song, J. J. (2012). Word Order. Cambridge: Cambridge University Press.
- Unvala, J. M. (1959). Contribution to Modern Persian Dialectology: the Luri and Dizfuli Dialects. Calcutta: Iran society.
- Vennemann, T. (1974). "Theoretical Word Order Studies: Results and Problems". Papiere zur Linguistik. No. 7. Pp. 5-25
- Windfuhr, G. (2009). The Iranian languages. Rutledge: London.
