پژوهشی در بازیهای زبانی ادبیات عامۀ کُردی ایلام
نویسنده
استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه پیام‌نور
چکیده
بازی افزون‌بر نقش و کارکرد مهمی که در زندگی کودک دارد، به تکامل و رشد او نیز کمک می‌کند. ازجمله کارکردهای مهم بازی رشد و درمان جسم، رشد اخلاقی و اجتماعی و تربیت کودک است. افزون‌براین، بازی از نظر زبانی و ادبی نیز اهمیت دارد و نیازمند بررسی و مطالعه است؛ به ویژه برخی از بازی‌ها که به بازی زبانی موسوم‌اند و تنها با حرکات زبان پدید میآیند. بازی زبانی گونهای از کارکردهای زبانی است که درواقع با ذهن کودکان و نوجوانان و حتی بزرگ‌سالان در پیوند است. این گونۀ زبانی به‌مثابۀ «متن» در ژانر اصلی ادبیات شفاهی و حوزۀ ادبیات تعلیمی جای می‌گیرد؛ زیرا ضمن حفظ جنبۀ تفریحی و سرگرمی، در آموزش زبانی و ذهنی نیز تأثیرگذار است. در این پژوهش با گردآوری و ذکر مواردی از زبان‌گیرها و ترانه‌های بازی کُردی ایلامی، ویژگیهای این گونۀ زبانی و عوامل ایجاد آن‌ها به روش کتابخانهای و شیوۀ توصیفی- تحلیلی مطالعه و بررسی شده است. نتایج تحقیق نشان میدهد که وزن باستانی هجایی، توزیع (هم‌حروفی)، جناس، تکرار، تنافر حروف، جابه‌جایی و ... از مهمترین ویژگیهای ادبی بازیهای زبانی است.
کلیدواژه‌ها
- استوری، جان (1386). مطالعات فرهنگی دربارۀ فرهنگ عامه. ترجمۀ حسین پاینده. تهران: آگه.
- امینپور، قیصر (1386). شعر و کودکی. چ2. تهران: مروارید.
- انوری، حسن (1383). فرهنگ روز سخن. چ2. تهران: سخن.
- پرهیزی، عبدالخالق (1385). وزن شعر کردی. تهران: زمان.
- پورنامداریان، تقی (1380). در سایۀ آفتاب. تهران: سخن.
- حقشناس، علیمحمد و دیگران (1380). فرهنگ معاصر هزاره. تهران: فرهنگ معاصر.
- ذوالفقاری، حسن و لیلا احمدی کمرپشتی (1388). «گونه‌شناسی بومی‌سروده‌های ایران». ادب‌پژوهی. ش 7-8. صص143-170.
- ریما مکاریک، ایرنا (1388). دانشنامۀ نظریههای ادبی معاصر. ترجمۀ مهران مهاجر و محمد نبوی. چ3. تهران: آگه.
- سادات ناصری، سیدحسن (1368). فنون و صنایع ادبی (سال دوم و سوم متوسطۀ عمومی). رشتۀ فرهنگ و ادب. تهران: وزارت آموزش و پرورش.
- سارایی، ظاهر (1382). «وزن عددی در شعر کردی». فرهنگ ایلام. ش 13-14. صص 119-126.
- سهرابنژاد، علیحسن (1390). «زبانهای از زبان؛ سیری در بلاغت و محتوای ضربالمثلهای ایلامیان». فرهنگ ایلام. ش30-31. صص 46-67.
- ----------- (1390). زبان ادبی در فرهنگ عامۀ ایلام. طرح پژوهشی. ایلام: دانشگاه پیام‌نور.
- ------------- (1383). ضربالمثلهای ایلامیان. ایلام: گویش.
- شمیسا، سیروس (1379). نگاهی تازه به بدیع. چ 12. تهران: فردوس.
- عزیزیفر، امیرعباس (1392). «زیباییشناسی ضربالمثلهای ایلامی». فرهنگ و ادبیات عامه. ش 2. صص 109-128.
- غضنفری، محمد (1388). «پژوهشی در کاربرد آرایه‌های ادبی در طنز معاصر فارسی و مقایسۀ اجمالی آن‌ها در طنز انگلیسی». پژوهش ادبیات معاصر جهان. ش 16. صص100-120.
- هارلوک، الیزابت (1364). بازی. ترجمۀ وحید روان‌دوست. تهران: یوش.
- محمدی، آیت (1384). فرهنگ بازیهای محلی ایلام. 3ج. قم: سمیرا.
- ندرلو، بیت‌الله (1390). «نظریۀ بازیهای زبانی ویتگنشتاین: یک نظرگاه فلسفی پست‌مدرن دربارۀ زبان». غربشناسی بنیادین. س2. ش 2. صص 87-100.
- www.ilamasu.blogfa.com(acc: 1/9/1388).
