اسطورۀ باروری و آیینهای باران‌سازی در کوهمرۀ سرخی
نویسندگان
1
استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه جهرم
2
استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شیراز
چکیده
بررسی‌های میدانی در مناطقی که هنوز بکر و دست‌نخورده باقی ماندهاند، نشان می‌دهد که باورهای اساطیری پس از قرنها همچنان زندهاند و با اندکی تغییر و تحول به حیات خود ادامه میدهند. این باورها گاه چنان با زندگی مردم آمیخته‌اند که بر همۀ ارکان آن تأثیر می‌گذارند؛ به‌گونهای که جداکردن و گاه تشخیص آنها بسیار دشوار است. منطقۀ کوهمرۀ سرخی یکی از منابع غنی اسطوره‌ها و باورهای کهن ایرانی است که پیوندی عمیق و مانا با اسطوره‌ها و باورهای ساکنان سرزمین ایران و حتی بین‌النهرین دارد. امروزه بخشی از باورهای اساطیری مردم این منطقۀ کهن مسکونی همچنان باقی مانده است. در این جستار بخشی از باورهای اساطیری بومیان منطقه در قالب اسطورۀ باروری و جشن‌های آب واکاوی شده است. همچنین کوشش شده است اگر شباهت و یا تفاوتی میان اسطوره‌های این منطقه و اسطوره‌های ایرانی و غیرایرانی وجود دارد، بازنموده شود. اسطورۀ باروری در این منطقه از چهار ضلع زمین، ورزاو، اناهیتا و تیشتر تشکیل شده است که بومیان منطقه دربارۀ هریک باورهای ویژه‌ای دارند. از سوی دیگر دو آیین «کوسۀ کلی» و «قدح رو برد» بازماندۀ آیینهای باران‌سازی در این منطقه است.
کلیدواژه‌ها
الف) منابع کتبی
- ابن‌بلخی (1363). فارسنامه. تصحیح لسترنج و نیکلسن. تهران: دنیای کتاب.
- ایونس، ورونیکا (1385). اساطیر مصر. ترجمۀ محمد حسین باجلان فرخی. تهران: اساطیر.
- بهار، مهرداد (1378). پژوهشی در اساطیر ایران. تهران: آگه.
- پاریندر، جئوفری (1374). اساطیر آفریقا. ترجمۀ محمدحسین باجلان فرخی. تهران: اساطیر.
- زرین‌کوب، عبدالحسین (1379). نقش برآب. تهران: سخن.
- ستاری، جلال (1385). جهان اسطوره‌شناسی اسطوره‌های ایرانی. تهران: نشر مرکز.
- سلامی، عبدالنبی (1383). فرهنگ گویش دوانی. تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی.
- شهبازی، عبدالله (1366). ایل ناشناخته. تهران: نی.
- ----------- (1369). مقدمه‌ای بر شناخت ایلات و عشایر. تهران: نی.
- کلباسی، ایران (1376). گویش کلاردشت. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
- گویری، سوزان (1374). پرستشگاه‌های اناهیتا (ناهید) در ایران. تهران: چیستا.
- لسترنج، گی (1364). جغرافیای تاریخی سرزمین‌های خلافت شرقی. ترجمۀ محمود عرفان. تهران: علمی و فرهنگی.
- مستوفی، حمداالله (1336). نز‌هۀالقلوب. تهران: طهوری.
- موسوی، سیدحسن (1362). گوشه‌هایی از فرهنگ و آداب و رسوم مردم کوهمرۀ نودان، جروق، سرخی فارس. شیراز: نوید.
- ------------ (1372). واژه‌نامه و گویش گاوکشک. شیراز: نوید.
- نیرومند، محمدباقر (1353). واژه‌نامه‌ای از گویش شوشتری. تهران: فرهنگستان زبان ایران.
- هینلز، جان (1386). شناخت اساطیر ایران. ترجمۀ ژاله آموزگار و احمد تفضلی. چ 11. تهران: چشمه.
- Bartholme, ch. (1961). AltIraniches Wörterbuch. Berlin.
- Kent, R. A. (1953). Old Persian. New haven: Connecticut.
- MacKenzie. D. N. (1971). A Concise Pahlavi Dictionary. Oxford.
ب) منابع شفاهی
(مصاحبه‌شوندگان)
- محمدی، باباشاه، 74 ساله، روستای باباایور.
- سهیلی، عباس، 50 ساله، روستای رمقان.
- سهیلی، علی، 51 ساله، روستای رمقان.
- عالی‌نژاد، علی‌حسین،70 ساله، روستای رمقان.
- خانی، عباس، 63 ساله، روستای رمقان.
- عزیزی، سیف‌الله، 71 ساله، روستای بهاره.
- غریبی، عبدالرسول، 70 ساله، روستای فتح‌آباد.
- غلامی، رقیه، 65 ساله، روستای رمقان.
