شاهنامه کردی و مقایسه آن با شاهنامۀ فردوسی
نویسندگان
1
دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی
2
دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه اصفهان
چکیده
مردم کردزبان از دیرباز به شاهنامة حکیم فردوسی توجه و علاقه داشتند و این امر سبب سرودن منظومههایی به سبک و سیاق شاهنامة فردوسی به زبان کردی شده است. منظومههایی که به نام شاهنامة کردی به گویش گورانی در دست است، اقتباسی کامل و مستقیم از شاهنامة فردوسی نیست؛ ولی از نظر قالب شعری، داستانها و شخصیتها و البته روح حماسی و دلاوری با شاهنامۀ فردوسی اشتراکات دارند. بررسیها نشان میدهد که داستانهای روایت‌شده در منظومههای کردی با داستانهای نقل‌شده در مجالس نقالی و محتوای طومار نقالان همخوانی دارد.نقل داستانهای حماسی در محافل نقالی و قصه‌خوانی بر چگونگی روایت سرایندگان کرد در شاهنامههای کردی اثر مستقیم داشته و شاهنامۀ آنان را علاوه‌بر حضور شخصیتهای تازه در عرصۀ داستان، آمیخته با مضامین اسلامی و بی‌دقتی در ویژگیهای ظاهری کلام ساخته است.
کلیدواژه‌ها
- اکبری مفاخر، آرش (1392). «دینو، بررسی و تحلیل سرودی به زبان گورانی». جستارهای ادبی. س 48. ش 182. صص 105- 137.
- ------------- (1393). «رزم‌نامه کنیزک، حماسهای به زبان گورانی و روایتی از یادگار زریران». پژوهش‌نامه ادب حماسی. س 10. ش 18. صص 145- 171.
- آیدنلو، سجاد (1390). «ویژگیهای روایات و طومارهای نقالی». بوستان ادب. س 3. ش 1. صص 1- 28.
- خالقی‌مطلق، جلال (1386). حماسه (پدیده‌شناسی شعر پهلوانی). تهران: مرکز دائرة‌المعارف بزرگ اسلامی.
- دوستخواه، جلیل (1374). «داستان کاوه به روایت نقالان». تن پهلوان و روان خردمند. به کوشش شاهرخ مسکوب.خرمشهر: طرح نو.
- ریاحی، محمدامین (1382). سرچشمههای فردوسی‌شناسی. چ2. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
- شریفی، احمد (1374). «شاهنامه کردی، اثری مستقل یا ترجمهای از شاهنامة فردوسی؟». فرهنگ. ش 16. صص 239- 259.
- صفا، ذبیحالله (1384). حماسه‌سرایی در ایران. چ 7. تهران: امیرکبیر.
- طومار نقالی شاهنامه (1391). مقدمه، ویرایش و توضیحات سجاد آیدنلو. تهران: به‌نگار.
- عناصری، جابر (1387). شناخت اساطیر ایران بر اساس طومار نقالان. چ 3. تهران: سروش.
- فردوسی، ابوالقاسم (1387). شاهنامه. به‌کوشش سعید حمیدیان. چ 12. تهران: قطره.
- کریمیان سردشتی، نادر (1392). «شاهنامههای کردی». نامۀ بهارستان. دورۀ جدید. ش 1. صص 66- 107.
- کزازی، میرجلالالدین (1383). نامۀ باستان. ج1.چ 2. تهران: سمت.
- کندولهای، الماسخان و میرزا کرندی (1389). شاهنامۀ کردی (مجلد 2 شامل منظومههای هفت‌خان رستم، رستم و سهراب و رزم‌نامۀ رستم و صمصام‌شاه دیو؛ مجلد 3 شامل منظومههای نادرنامه (نادر و کوپال) و جنگ‌نامه شهزاده محمدعلی میرزا). تصحیح و توضیح ایرج بهرامی. تهران: آنا.
- گورانی، مصطفی‌بن‌محمود (1389). شاهنامۀ کردی (جلد 1 شامل منظومههای جواهرپوش (داستان هفت‌لشکر) و بیژن و منیجه). تصحیح و توضیح ایرج بهرامی. تهران: آنا.
- مالمیر، تیمور (1387). «کرد در شاهنامه». مطالعات ایرانی. س 7. ش 14. صص 161- 173.
- -------- و خالد سلطانی (1389). «بازتاب حماسه ملی در داستانها و قصههای مردم قروه». فصلنامۀ تخصصی زبان و ادب فارسی دانشکدۀ علوم انسانی (دانشگاه آزاد اسلامی واحد سنندج). س 1. ش 2. صص 135- 156.
- هفت‌لشکر (طومار جامع نقالان)، از کیومرث تا بهمن (1377). مقدمه، تصحیح و توضیح مهران افشاری و مهدی مداینی. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
