بررسی آیین حنابندان از دیرباز تاکنون (مطالعۀ اسنادی 10 منطقه در ایران)
نویسندگان
1
استاد مردم شناسی دانشگاه تهران
2
مردم شناسی دانشگاه تهران
چکیده
حنا گیاهی است با جاذبههای دوگانۀ طبیعی شامل رنگ زیبا و خواص کم‌نظیر که در بین بیشتر اقوام و ملل محبوبیت و کاربرد دارد. این گیاه افزون‌بر داشتن خواص دارویی- زینتی، یکی از مواد پرکاربرد در جشنها و آیینهای خانوادگی و قومی است. یکی از موارد استعمال حنا در جشن حنابندان است که ریشه در تاریخ کهن ایران دارد. از سدههای پیشین تاکنون این جشن به‌سبب وجود خرده‌فرهنگ‌ها و موقعیت‌های جغرافیایی، در قسمت‌های مختلف ایران با آیینهای ویژهای برگزار می‌شود. بسیاری از این آیینها ریشههای مشترک و شیوههای اجرایی یکسانی دارند و برخی دیگر با وجود ریشههای مشترک، با شیوههای متفاوتی برگزار میشوند. در این تحقیق با روش اسنادی و با مطالعۀ کتابها و مقالاتی که دربارۀ آیین نمادین حنا و دیگر کاربردهای آن در فرهنگ مردم ایران نوشته شده، به مقایسۀ آیینهای حنابندان در 10 منطقۀ ایران پرداخته شده و در‌نهایت، به کمک نظریه‌های کارکردگرایی و اشاعۀ فرهنگی نتایج نهایی به دست آمده است.
کلیدواژه‌ها
- ابوالقاسمی، بیژن و دیگران (1376). سه هزار دهستانی از تنکابن (از دیروز تا امروز). تهران: قائم نوین.
- افشار سیستانی، ایرج (1371). بلوچستان و تمدن دیرینۀ آن. تهران: سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
- الیاده، میرچا (1375). مقدس و نامقدس. ترجمۀ نصرت‌الله زنگویی. تهران: سروش.
- تقی‌زاده، محمد (1376). شوشتر در گذر تاریخ. قم: دارالکتاب.
- جاوید، هوشنگ (1382). «فرهنگ مردم: نگرش به آیین پیوند». عروس هنر. ش 26. صص 38-41.
- ----------- (1382). «فرهنگ مردم». عروس هنر. ش 27. صص 76-77.
- راوندی، مرتضی (1371). تاریخ اجتماعی ایران. ج 6. تهران: نگاه.
- رجبی، محمود و دیگران (1378). تاریخ تفکر اجتماعی در اسلام. تهران: سمت.
- رنه دالمانی، هانری (1335). سفرنامه از خراسان تا بختیاری. ترجمۀ فره‌وشی. تهران: گیلان.
- شاملو، احمد (1376). کتاب کوچه. با همکاری آیدا سرکیسیان. حرف «الف». دفتر پنجم. تهران: مازیار.
- شکورزاده، ابراهیم (1363). عقاید و رسوم مردم خراسان. تهران: سروش.
- فشی، آریا (1384). فش در گذر تاریخ و فرهنگ. تهران: صوفیان.
- فکوهی، ناصر (1384). تاریخ اندیشه و نظریه‌های انسان‌شناسی. تهران: نی.
- کارلاسرنا، مادام (1362). سفرنامه (آدم‌ها و آیینها در ایران). ترجمۀ علی‌اصغر سعیدی. تهران: زوار.
- کتیرایی، محمود (1348). از خشت تا خشت. تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات اجتماعی.
- ملک‌پور، علی (1377). کلاردشت (جغرافیا، تاریخ و فرهنگ). تهران: فکرنو.
- میرنیا، سیدعلی (1369). فرهنگ مردم ایران. تهران: پارسا.
- مهرآبادی، میترا (1370-1379). زن ایرانی به روایت سفرنامه‌نویسان فرنگی. تهران: آفرینش.
- هلاکویی، فرهنگ (1356). جامعۀامروز. تهران: زوار.
- همایونی، صادق (1371). فرهنگ مردم سروستان. مقدمه از س. ا. انجوی (نجوا). مشهد: به‌نشر.
Monger, George) 2004(. Marriage Customs Of The World : Frome Henna To HoneyMoons. Oxford/England.
-
