باورها و عناصر ادبیات عامه در رُمان سووشون
نویسندگان
دانشگاه شیراز
چکیده
رمان سیاسی- اجتماعی سووشون که با شهرت خود، سیمین دانشور را در کنار بزرگان داستان‌نویسی ایران قرار داده، افزون‌بر خصلت جمع‌گرایی و توده‌اندیشی، مجموعه‌ای از ادبیات و باورهای مردم ایران است. توجه به فرهنگ و ادبیات عامه در اثر دانشور نه‌تنها عیب نیست، بلکه در نوع خود بیانگر بلاغت و سخندانی اوست. مقالۀ حاضر به بررسی عناصر ادبیات و باورهای عامه در این اثر می‌پردازد. در این پژوهش باورهای عامه نظیر توتم، تابو، فتی‌شیزم، آنیمیزم، مانا، نوما و خرافه ابتدا تعریف و تشریح شده‌اند، سپس شواهد آن از متن ارائه گردیده است. در مقدمه ویژگی‌ها و کارکردهای ادبیات عامه و سپس وضعیت ادبیات داستانی و موقعیت سووشون و جایگاه آن در فرهنگ مردم بیان شده است. سووشون با وجود خصلت توده‌گرایی، بسیاری از معایب نثر معاصرانش، نظیر رکاکت بی‌حد، تعصب و تحزب و تجددگرایی‌های بی‌معنی را ندارد. یافته‌ها نشان می‌دهد که سووشون موفقیت و اقبال خود را مدیون به‌کارگیری همین عناصر و باورهاست. البته دانشور هریک از این عناصر را برای اثرگذاری بیشتر بر مخاطب، با اغراق و غلو همراه کرده و آن را دست‌مایه‌ای برای پرورش مطلب و غنای اثر قرار داده است.
کلیدواژه‌ها
منابع
- انوری، حسن (1381). فرهنگ بزرگ سخن. تهران: سخن.
- تنباکویی، مریم (1388). «باورهای عامیانه». فصلنامۀ تخصصی ادبیات و اسطوره- ثریا. ش 4. صص 69-55.
- توفیقی، حسین (1387). آشنایی با ادیان بزرگ. تهران: سمت. چ 11.
- جمال‌زاده، محمدعلی (1333). دارالمجانین. تهران: پروین.
- حاج سید جوادی، صدر و دیگران (1387). دایرۀالمعارف تشیع. تهران: محبی.
- داد، سیما (1387). فرهنگ اصطلاحات ادبی. تهران: مروارید. چ 4.
- دانشور، سیمین (1388). سووشون. تهران: خوارزمی. چ 16.
- ---------- (1382). شهری چون بهشت. تهران: خوارزمی. چ5.
- دهخدا، علی‌اکبر (1372). لغت‌نامه. تهران: موسسۀ لغت‌نامۀ دهخدا.
- روح‌الامینی، محمود (1375). مبانی انسان‌شناسی. تهران: عطار.
- ریپکا، یان (1382). تاریخ ادبیات ایران. تهران: سخن.
- شریعتی، علی (1357). توتم‌پرستی. مشهد: چاپخش.
- ---------- (1362). شناخت ادیان. تهران: الهدی.
- شعربافیان، حمیدرضا (1382). باورهای عامیانه در ایران به گزارش سیاحان غربی. مشهد: محقق.
- فریزر، جیمز (1386). شاخۀ زرین. ترجمۀ کاظم فیروزمند. ج 4. تهران: آگاه.
- فروید، زیگموند (1385). توتم و تابو. ترجمۀ ایرج پورباقر. تهران: آسیا. چ 3.
- ---------- ( 1349). توتم و تابو. ترجمۀ محمدعلی خنجی. تهران: طهوری.
ـ مسجدی، حسین (1389). «رئالیسم جادویی در آثار غلامحسین ساعدی». پژوهش‌های زبان و ادبیات فارسی دانشگاه اصفهان. ش 4 (پیایی 8). صص 93-104.
- ناس، جان‌بی (1373). تاریخ جامع ادیان. ترجمۀ علی‌اصغر حکمت. تهران: علمی و فرهنگی.
- هدایت، صادق (1342). فرهنگ عامیانۀ مردم ایران. تهران: امیرکبیر.
