نقش قصه‌گو در پردازش قصه‌های عامیانۀ آمره
نویسندگان
1
دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه آزاد واحد تهران مرکز
2
هیات علمی گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکز
3
هیات علمی گروه مردم‌شناسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکز
چکیده
مطالعه و تحلیل علمی جلوه‌های گوناگون ادبیات عامه موجب درک شایسته‌تر ماهیت، عناصر سازنده درونی و عوامل تأثیرگذار در پردازش فرهنگ شفاهی می‌گردد. قصه‌گویی یکی از کهن‌ترین اشکال ادبیات شفاهی است. در روزگاران کهن، قصه‌گوها تاریخ، سنت، مذهب، آداب، قهرمانی‌ها و غرور قومی را از نسلی به نسل دیگر منتقل می‌کردند. اصولا قصه زمانی شکل میگیرد و عینیت می‌یابد که از زبان راوی نقل شود. قصه‌گو یا راوی خواه ناخواه خویشتنِ خویش را در قصه می‌بیند و برای جلب نظر شنونده یا خواننده، از ذوق و هنر خویش برای تبیین هرچه بیشتر قصه کمک میگیرد. این عوامل موجب ایجاد تغییراتی در ساختار و محتوای قصه می‌شود. پژوهش حاضر به نقش قصه‌گو در شکل‌گیری قصه می‌پردازد و درپی یافتن دلایلی است که سبب می‌شود قصه‌گو در روند قصه تغییراتی پدید آورد. نکته‌ای که توجه نگارنده را هنگام ضبط و گردآوری قصه‌های آمره طی دو دهه به خود جلب کرده، وجود روایات متعدد یا متفاوت از قصه‌ای واحد به‌سبب تعدد قصه‌گویان و تصرف آنان در قصه است.
کلیدواژه‌ها
- آسابرگر، آرتور (1380). روایت در فرهنگ عامیانه. رسانه و زندگی روزمره. ترجمۀ محمدرضا لیراوی. تهران: سروش.
- اسکولز، رابربت (1379). ساختارگرایی در ادبیات. ترجمۀ فرزانه طاهری. تهران: آگاه.
- پراپ، ولادیمیر (1368).ریخت‌شناسی قصه‌های پریان. ترجمۀ فریدون بدره‌ای. چ1. تهران: توس.
- پلووسکی، آن. (1364). دنیای قصه‌گویی. ترجمۀ محمدابراهیم اقلیدی. تهران: سروش.
- تقوی، محمد و مینا بهنام (1391). «تفاوت قصه‌نویس و قصه‌گو در داستان «شیر و گاو» از کلیله و دمنه و داستان‌های بیدپای». پژوهش‌های زبان و ادبیات تطبیقی. دورۀ 3. ش4 (پیاپی12). صص 68- 71.
- حجازی، بنفشه (1384). ادبیات کودکان و نوجوانان. چ8. تهران: روشنگران و مطالعات زنان.
- درودی، نجمه (1392). قصه‌گویی و انواع آن. چ1. تهران: پژوهشکدۀ باقرالعلوم.
- رحمان‌دوست، مصطفی (1377). قصه‌گویی: اهمیت و راه رسم آن. چ3. تهران: رشد.
- عادلخانی، حسن (1379). فرهنگ آمره. چ1. اراک: پیام دیگر.
- کاظمی، رضا (2 تیر 1393). «جایگاه راوی در روایت‌های ادبی». نشریه فرهنگی هنری آدم برفی‌هاwww. adam barfiha. Com/p 3363) ).
- مارزلف، اولریش (1371). طبقه‌بندی قصه‌های ایرانی. ترجمۀ کیکاووس جهانداری. چ1. تهران: سروش.
- معین، محمد (1371). فرهنگ معین. 6 ج. چ 15. تهران: امیرکبیر.
- میرصادقی، جمال (1390). ادبیات داستانی. چ6. تهران: علمی.
