ریشه‌های خرافات و کارکرد آن‌ها در فرهنگ مردم (مورد مطالعه: باورهای مردم کرمان)
نویسندگان
1
هیات علمی
2
...
چکیده
خرافات نگرش یا رفتاری است که بر اساس ترس، تهدید، عادت و عوامل ناشناخته‌ای به ذهن فرد خطور می‌کند تا بر اساس نگرشش از اتفاقات ناخوشایند جلوگیری کند. این رفتار بر مبنای کنش منطقی و روابط علت و معلولی نیست. اگرچه گسترش سطح سواد و فرهنگ عمومی جامعه منجر به کاهش اعتقاد خرافی می‌شود؛ اما باید اذعان کرد حتی انسان‌های مدرن نیز نمی‌توانند به طور کامل خرافات را رد کنند یا عملا از آن خلاص شوند. پژوهش حاضر با تحلیل محتوایی علل رواج این باورها در فرهنگ مردم، چگونگی کاربرد آن‌ها را بررسی می‌کند. با اینکه رواج خرافات بر پایه‌های غیر عقلانی استوار است، بشر برای واداشتن به امری یا بازداشتن از کاری، تسکین، تلقین و انتقال شر و در سطحی کلی برای جلب منفعت یا دفع ضرر از خرافات استفاده می‌کند.
کلیدواژه‌ها
منابع
- اردستانی رستمی، حمیدرضا (1391). «زروان در عرفان: بررسی مقولۀ زمان در ادبیات صوفیانه». ادب و عرفان.س چهارم. ش 14. صص 63-84.
- افشانی، سید علیرضا و اصغر احمدی (1388). «میزان نوگرایی و گرایش به خرافات در شهر یزد». پژوهشنامه. ش 41. صص 59-100.
- ایمانپور، منصور (1385). «تحلیل و ارزیابی حسن و قبح افعال اخلاقی در نزد معتزله و اشاعره». فلسفه و کلام. ش 12. صص 23-36.
- بشیریه، حسین (1380). تاریخ اندیشه‌های سیاسی در قرن بیستم (اندیشه‌های مارکسیستی). ج 1. چ 3. تهران: نشر نی.
- جاهودا، گوستاو (1371). روان‌شناسی خرافات. ترجمۀ محمدنقی براهنی. تهران: البرز.
- داویدیان، هاراطون و غلامحسین ساعدی (1344). «تجزیه و تحلیلی از آل و ام‌الصبیان بر مبنای روان‌شناسی». سخن. ش 1. دورۀ 16. صص 19- 34.
- دهخدا، علی‌اکبر (1344). لغت‌نامه. تهران: امیرکبیر.
- ژاکار، آلبر و ژاک لاکاریر (1380). علم و اعتقاد. ترجمۀ عباس باقری. تهران: نشر نی.
- سعدی (1385). کلیات سعدی. تصحیح محمدعلی فروغی. تهران: هرمس.
- شاهنوشی، مجتبی (1388). «خرافات و برخی علل و زمینه‌های آن». پژوهشنامه. ش 41. صص 101-116.
- شجاعی، جواد (1388). «تقدیرگرایی عامیانه، ریشه‌ها و پیامدها». پژوهشنامه. ش 41. صص 153-180.
- شعیبی، فاطمه (1392). روان‌شناسی خرافات. تهران: انتشارات الکترونیکی.
- شمس، نفیسه‌السادات (1388). «تقدیرگرایی عامیانه». سایت پژوهه دین (www.pajohe.ir).
- صدر حاج سیدجوادی، احمد و دیگران (1378). دایرةالمعارف تشیع. ج7. تهران: سعید محبی.
- صرفی، محمدرضا (1391). باورهای مردم کرمان. کرمان: دانشگاه شهید باهنر کرمان.
- صفایی، صفی‌الله و دیگران (1389). «بررسی عوامل جامعه‌شناختی مرتبط با خرافات». مطالعات امنیت اجتماعی. ش21. صص 155-182.
- عسکری ندوشن، عباس و دیگران (1388). «توصیفی از میزان گرایش به خرافات در شهر اهواز». پژوهشنامه. ش41. صص 117-152.
- فردوسی (1386). شاهنامه. تصحیح جلال خالقی مطلق. ج 5. تهران: مرکز دایرةالمعارف بزرگ اسلامی.
- فروغی، علی و رضا عسکری‌مقدم (1388). «بررسی میزان گرایش به خرافات در بین شهروندان تهرانی». فصلنامۀ راهبرد. س 18. ش 53. صص 161- 191.
- فریزر، جیمز جرج (1382). شاخۀ زرین: پژوهشی در جادو و دین. ویرایش و مقدمۀ رابرت فریزر. ترجمۀ کاظم فیروزمند. تهران: آگاه.
- فضایی، یوسف (1355). «مکتب کلامی: مذهب اشاعره». گوهر. ش 47- 48. صص 995-1000.
- قاضی مرادی، حسن (1384). خودمداری ایرانیان. تهران: اختران.
- کریمیان، معصومه (1387). «بن‌مایه‌های تفکر و فلسفۀ زروانی در شاهنامۀ فردوسی».پژوهشنامۀ فرهنگ و ادب. ش 7. صص 96-115.
- کوزر، لوئیس (1373). زندگی و اندیشۀ بزرگان جامعه‌شناسی. ترجمۀ محسن ثلاثی. تهران: انتشارات علمی.
- گلوور، دیوید و دیگران (1383). جامعه‌شناسی معرفت و علم. ترجمۀ شاپور بهیان و دیگران. تهران: سمت.
- محمدی اصل، جمال (1388). نظریه‌های جامعه‌شناسی. تهران: جامعه‌شناسان.
- موسی‌پور، ابراهیم (1390). «خرافات». دانشنامۀ جهان اسلام. ج.15. تهران: بنیاد دایرةالمعارف اسلامی. صص 338-343.
- مؤیدمحسنی، مهری (1381). فرهنگ عامیانۀ سیرجان. کرمان: مرکز کرمان‌شناسی.
- نصراللهی، صفورا (1388). «خرافه و خرافه‌گرایی». پژوهشنامه. ش 41. صص 199- 223.
- نظری، جلیل و ذبیح‌الله فتحی فتح (1398). «تأثیر زروانیسم بر ناصرخسرو قبادیانی». اندیشه‌های ادبی. ش2 (4). صص 55-73.
- وارینگ، فیلیپ (1371). فرهنگ خرافات، عجیب‌ترین خرافات مردم جهان. ترجمۀ احمد حجاران. تهران: حجاران.
- هانتینگتون، ساموئل (1370). سامان سیاسی در جوامع دستخوش دگرگونی. ترجمۀ محسن ثلاثی. تهران: نشر علم.
- هدایت، صادق (1312). نیرنگستان. چ 1. تهران: جاویدان.
- Abbott, Kevin R & Sherratt, Thomas N. (2011). »The evolution of superstition through optimal use of incomplete information«. Animal Behaviour 82. pp. 85-92.
- Foster, Kevin R. & Hanna, Kakka (2009). »Theevolutionof superstitious and superstition-like Behavior«. Proc. R. Soc. 276. pp. 31–37.
- peltzer, Karl & Renner, Walter (2003). »Superstition, risk-taking and risk perception of accidents among South African taxi drivers«. Accident Analysis and Prevention 35. pp. 619–623.
- Sica, Claudio etal. (2002). »Culture and psychopathology: superstition and obsessive-compulsive cognitions and symptoms in a non-clinical Italian sample«. Personality and Individual Differences. 32. pp. 1001–1012.
