تحلیل و توصیف گویش‌شناختی یک زبان رمزی خانوادگی خاص در مشهد
نویسنده
گروه زبانشناسی و زبانهای خارجی دانشگاه پیام نور
چکیده
در فرهنگ عامیانه گاهی این تمایل وجود دارد که گویشوران در میان خود به‌گونه‌ای سخن بگویند تا بیگانگان به راز و رمزشان پی‌نبرند. از این‌رو، برخی از خردهفرهنگهای محلی یا گروه‌های اجتماعی درصدد ساخت زبان رمزی1 (لوترا) برمی‌آیند تا از آن در میان گروه خود استفاده کنند. این زبان رمزی بیشتر بر پایۀ گویش غالب و رایج در هر منطقه ساخته میشود، قواعد صرف و نحو آن بر اساس همان گویش یا شبیه آن است و فرمولهای خاص آوایی مهم‌ترین ابزار ایجاد رمز در آنهاست. در این مقاله ضمن مطالعۀ این پدیده در فرهنگ عامۀ مردم ایران، ویژگیهای یک زبان رمزی خاص- که در میان یک گروه نسبتا گستردۀ خویشاوندی در مشهد رایج است- بررسی میشود و البته هنوز نام خاصی برای آن تعیین نشده است؛ اما با عنوان «زبان خانوادۀ برومند» از آن یاد میشود. این زبان که حدود چهار تا پنج نسل از عمر آن می‌گذرد، زبان رمزی زنده‌ای است که در میان گویشوران خود نسل به نسل انتقال یافته و بیشتر ویژگیهای زبانهای رمزی را داراست. برخی از واژگان این زبان عربی است؛ برخی واژگان فارسی هستند که تغییر شکل یا تغییر آوایی یافته‌اند، و نیز برخی از آن‌ها واژگان ساختگی‌اند و ریشۀ مشخصی ندارند. این زبان تنها در میان همین گروه از مردم مشهد دیده شده است و در هیچ کجای ایران و جهان گویشور ندارد.
کلیدواژه‌ها
- اعتضادی، شیدا و فاطمه‌سادات علمدار (1387). «تحلیل جامعه‌شناختی زبان مخفی در بین دختران». مطالعات راهبردی زنان (کتاب زنان). پاییز 1387. ش 11 (41). صص65-96.
- اکرامی، محمود (1384). مردم شناسی اصطلاحات خودمانی. مشهد: ایوان.
- انجوشیرازی، میرجمال‌الدین (1351). فرهنگ جهانگیری. به کوشش رحیم عفیفی. مشهد: انتشارات دانشگاه مشهد.
- بلوکباشی، علی (1380). «زبانهای رمزی در ایران». کتاب ماه هنر. مرداد و شهریور 1380. ش 35 - 36. صص 18-27.
- تتوی، عبدالرشیدبن عبدالغفور (1337). فرهنگ رشیدی. به کوشش محمد عباسی. تهران: کتاب فروشی بارانی.
- حدودالعالم من المشرق الی المغرب (1340). تصحیح منوچهر ستوده. تهران: دانشگاه تهران.
- دهخدا، علی اکبر (1377). لغت‌نامه. تهران:انتشارات دانشگاه تهران.
- روبینز، رابرت هنری (1370). تاریخ مختصر زبانشناسی. ترجمۀ علی‌محمد حق‌شناس. تهران: نشر مرکز.
- زمردیان، رضا (1348) «زبانهای ساختگی». مجلۀ دانشکده ادبیات و علوم انسانی مشهد. ش 20. صص 549-556.
- محجوب، محمدجعفر (1383). ادبیات عامیانۀ ایران. چ 2. تهران: چشمه.
- محمدحسین بن خلف تبریزی (1391). برهان قاطع. به کوشش محمد معین. تهران: امیرکبیر.
- ناصح، محمدامین (1383). «گویش‌نامه‌های خراسان: پیشینه و نیازها». فرهنگ خراسان. س 4. ش 11. ص 112.
- همایونی، صادق (1350). «قواعد زبان زرگری». مجموعه خطابه‌های نخستین کنگرۀ تحقیقات ایرانی. ج 1. تهران: دانشگاه تهران. صص 358–365.
- یارمحمدی، لطف‌الله و دیگران (1382). «نگاهی تازه به جایگاه علم زبانشناسی در ایران». نامۀ فرهنگستان علوم. ش 22. صص 95ـ121.
- Blake. Barry, J. (2010). Secret Language. Oxford: University Press.
- Ferreira, V. & Bouda, P. (2009). »Minderico: An Endangered Language in Portugal«. Proceedings of Conference on Language Documentation and Linguistic Theory 2. eds. Peter K. Austin, et. Al. London: SOAS.
- Fishman, Joshua A. (1972).» Domains and the relationship between micro- and macrosociolinguistics«. Directions in sociolinguistics. The ethnography of speaking. eds. J. Gumperz and D. Hymes. New York: Holt, Rinehart and Winston, 407-434 [originally 1971, several reprints]
- Geipel, John (1995). »Calo: The Secret Language of the Gypsies of Spain«.. Languages and Jargons, Contribution to a Social History of Language. Bruke, Peter and Porter, Roy. Cambridge: polity press. pp. 102-132.
- Halliday, M. A. K. (1976). »Anti- language«. American Anthropologist. (new series). 78. pp. 570-784.
- Ivanow, W. (1920). »Further Notes on the Gypsies in Persia«. Journal and Proceedings of the Asiatic Society of Bengal (N. S). 16. Pp. 281-291.
- Siewert, Klaus (ed.) (1999). Aspekta und Ergebinisse der sondersprach enforschung I. Wiesbaden: Harrassowits verlag.
- Yarshater, E. (1977). The Hybrid Language of the Jewish Community of Persia. Journal of American oriental vol. 97. No.1 pp. 1-7. ties of society.
- Yule, G. (2010). The Study of Language (Fourth Edition). Cambridge: Cambridge University Press.
- Zapata Becerra, A. A. (2000). Handbook of General and Applied Linguistics. Trabajo de. ascenso sin publicar. Universidad de Los Andes, Mérida, Venezuela.
