تأثیر جنسیت بر اشعار عامۀ بختیاری
نویسندگان
1
استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه پیامنور
2
دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی
چکیده
جنسیت به‌عنوان هویت اجتماعی افراد، نقش مهمی در شکل‌گیری اشعار عامه، به‌خصوص اشعار محلی بختیاری دارد. این اشعار ضمن بازتاب ارزشها و باورهای مختلف زنان و مردان، در نهادینه‌کردن آنها تأثیر بسزایی دارند. هدف این پژوهش، بررسی تأثیر جنسیت بر اشعار عامۀ بختیاری (ترانههای نوازشی، لالاییها، آهای گل و سوگ‌سرودهها) است که با روش تحلیل محتوا و بر مبنای نظریۀ نابرابری جنسی واکاوی شده‌اند. این اشعار براساس جنسیت به دو قسمت اشعار زنانه و مردانه تقسیم می‌شوند. خانه عرصۀ خصوصی و مهارت در انجام کارهای آن مانند نانپزی، شیردوشی و مهماننوازی، مختص زنان است. اجتماع و عرصۀ عمومی و صفتهایی مانند مجلسنشینی، سخندانی، عاقلی، جنگاوری و شجاعت مختص مردان است. نابرابری جنسی در فرهنگ بختیاری، به صورت عطوفتآمیز است؛ یعنی ضمن نگاه مثبت به زنان، آنها جایگاه پایین‌تری نسبت به مردان دارند.
کلیدواژه‌ها
-آبوت، پاملا و کلر والاس (1387). جامعه‌شناسی زنان. چ5. تهران: نشر نی.
-آیزنک، مایکل دبیلو (۱۳۷۵). روان‌شناسی شادی. ترجمۀ خشایار بیگی و مهرداد فیروزبخت. تهران: بدر.
-اشمیت، رودیگر (1383). راهنمای زبانهای ایرانی. ترجمۀ آرمان بختیاری و دیگران. ج 2. تهران: ققنوس.
-بارون، رابرت و دیگران (1388). روان‌شناسی اجتماعی. ترجمۀ یوسف کریمی. چ2. تهران: روان.
-بشیری، محمود و معصومه محمودی (1390). «بررسی مقایسه‌ای موضوعات و درون‌مایههای مرتبط با زنان در داستانهای زن‌محور زنان داستان‌نویس (1300-1380)». فصلنامۀ زبان و ادب پارسی. ش 47. صص 51-80.
-پوره، کاظم (1381). موسیقی و ترانههای بختیاری. چ1. تهران: آنزان.
-تمیم‌داری، احمد (1393). فرهنگ عامه. چ 3. تهران: مهکامه.
-جزنی، نسرین (1380). نگرشی بر تحلیل جنسیتی در ایران. تهران: دانشگاه شهید بهشتی.
-حسینی، بیژن (1376). اشعار و ترانههای مردمی بختیاری. چ1. اصفهان: شهسواری.
-حسین‌پور، علی (1391). فرهنگ و ادبیات کودکان بختیاری. چ1. شهرکرد: نیوشه.
-حسین‌زاده، مسعود (1393). گردآوری، بررسی و تحلیل ادبی و فرهنگی سوگ‌سرودههای عامیانۀ بختیاری. پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد. شهرکرد: دانشگاه پیامنور.
-حنیف، محمد (1386). سور و سوگ در فرهنگ عامۀ لرستان و بختیاری. تهران: طرح آینده.
-خالق‌زاده، محمدهادی (1390). «ترانههای کودکانه در ادبیات محلی شیراز». مجموعه‌مقالات همایش ادب محلی و محلی‌سرایان ایران. یاسوج: دانشگاه آزاد یاسوج.
-خسروی ، عبدالعلی (1368). فرهنگ بختیاری. تهران: فرهنگ‌سرا.
-داوودی حموله، سریا (1392). دانشنامۀ قوم بختیاری. چ 1. اهواز: معتبر.
-ذوالفقاری، حسن و لیلا احمدی کمرپشتی (1388). «گونه‌شناسی بومی‌سروده‌های ایران». ادب‌پژوهی. ش 7-8. صص 143-170.
-رضایی، حمید و ابراهیم ظاهری عبده‌وند (1392). «تصویر زن در قصه‌های عامیانۀ بختیاری». زن در فرهنگ و هنر. دورۀ 5. ش 2. صص239- 260.
-ریتزر، جورج (1384). نظریۀ جامعه‌شناسی در دوران معاصر. ترجمۀ محسن ثلاثی. چ8. تهران: انتشارات علمی.
-شعاری‌نژاد، علی‌اکبر (۱۳۷۳). روان‌شناسی رشد بزرگ‌سالان. تهران: پیام آزادی.
-شیخی، کمال (1393). ترانههای عامیانۀ لری: شهرستان لردگان. خانمیرزا و فلارد. پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی. شهرکرد: دانشگاه پیامنور.
-صالح‌پور، زینت (1388). جایگاه زن در اشعار، ترانه‌ها و سوگ‌چامههای بختیاری». نجوای فرهنگ. ش13. صص 29-38.
-صالحی، علی (1369). ایل بزرگ بختیاری (فرهنگ واژگان بختیاری). تهران: اطلس.
-عبداللهی موگویی، احمد (1372). ترانه‌ها و مثل‌های بختیاری. چ1. اصفهان: مؤسسۀ فردا.
-عنایت، حلیمه و دیگران (1390). «لالاییها، رسانهای زنانه یا ملودی خواب‌آور کودکانه؟ (تحلیلی جامعه‌شناختی از لالایی‌های منطقۀ فارس)». زن در فرهنگ و هنر. ش 2. صص 57-76.
-قنبری عدیوی، عباس (1391). فولکلور مردم بختیاری. چ 1. شهرکرد: انوشه.
-کاظمی، بهمن (1380). هویت ملی در ترانههای اقوام ایرانی. چ 1. تهران: مؤسسۀ مطالعات ملی.
-محجوب، محمدجعفر (1387). ادبیات عامیانۀ ایران (مجموعه‌مقالات دربارۀ افسانهه او آداب و رسوم مردم ایران). به‌کوشش حسن ذوالفقاری. چ 4. تهران: چشمه.
-مقصودی، سوده و پژمان شیرمردی (1393). «بررسی مفاهیم سوگ در قوم بختیاری با تأکید بر تحلیل محتوای موسیقی گاگریو». جامعه‌شناسی هنر و ادبیات. ش 2. صص 309-329.
-کیانی، حسین و سعیده حسن‌شاهی (1391). «بررسی تطبیقی ساختار درون‌مایۀ لالایی‌های فارسی و عربی». مطالعات ادبیات کودک دانشگاه شیراز. ش 2. صص91-114.
