1- دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی
2- استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه فردوسی مشهد
چکیده: (9235 مشاهده)
در این مقاله با استفاده از روش ساختاری به بررسی جریان نبردهای سام، قهرمان سام نامه پرداخته ایم. بدین منظور ابتدا مجموعه نبردها در جدولی شامل پنج عامل کنش گر، انگیزۀ نبرد، رقیب جنگی، یاریگران و نتیجۀ نبرد آورده شده است. سپس با خلاصهکردن دادههای جدول، به 9 نتیجۀ کلی دربارۀ ساختار نبردهای این منظومه رسیدیم. در مرحلۀ بعد با تقلیل دادن این 9 نتیجۀ کلی سه فرمول کلی تر به دست آمد. کارکرد اصلی نبردهای قهرمان سامنامه که قابلیت خلاصهشدن در قالب چند فرمول ساده را دارد، برجسته کردن قهرمانی اغراق شده و همیشه پیروز است. جریان نبردها در یک بررسی غیرطولی و با توجه به دو دستۀ اصلی فرستنده یا انگیزه از هم قابل تفکیک است. دستۀ اول شامل نبردهای قهرمان از آغاز داستان تا زمان راهیشدن به سوی سرزمین شداد عاد و در ادامه، سلسله نبردهای او با فغفور چین و سپاهیان اوست که با انگیزۀ عشق انجام میشود و دستۀ دوم مجموعه نبردهای قهرمان با انگیزه های دینی و نیز برخی انگیزههای فرعی دیگر است. همچنین قهرمان سامنامه کنش گری مستقل است که از هیچ شاهی تبعیت نمیکند و با در نظر گرفتن این نکته و فقدان هرگونه انگیزۀ ملی در این اثر، میتوان گفت سام نامه اثری حماسی نیست؛ بلکه داستان عاشقانهای است که دخالت سرایندگان آن در جهت شکل دادن به گفتمانی متأثر از باورها و اعتقادات خاص، باعث شکلگرفتن اثری منحصربهفرد با ساختارهای خاص خود شده است.
دریافت: 1394/6/23 | پذیرش: 1395/12/11 | انتشار: 1396/1/1