دوره 7، شماره 25 - ( 1398 )
جلد 7 شماره 25 صفحات 205-181 |
برگشت به فهرست نسخه ها
دانشگاه بیرجند ، kolsoomghorbani@birjand.ac.ir
چکیده: (8948 مشاهده)
قربانی همواره یکی از رایج‌ترین اعمال آیینی در ایران بوده است. امروزه در ایران مفهوم قربانی به قربانی خونی محدود شده است؛ اما در برخی از بخش‌های نخل‌خیز ایران نظیر جنوب، جنوب غربی و حاشیۀ کویر مانند خور و بیابانک و طبس هنگام بازگشت از زیارت خانۀ خدا یا سفری دیگر، در مراسم عروسی و مهم‌تر از همه پیش از عید نوروز (اول فروردین) و روز سیزدهبهدر درخت نخل قربانی می‌شود. در این مقاله با بررسی‌های تاریخی، اسطوره‌شناختی و نمادشناختی این فرض پیش نهاده شده است که آیین قربانی نخل، در آیین‌های باروری اساطیر تغییر فصل (اعتدال بهاری)، بهویژه دوموزی ریشه دارد؛ زیرا نخل، نماد خدای دوموزی، از خدایان شهید بین‌النهرین است. آیین‌های مربوط به دوموزی نیز از چند جهت با آیین قربانی نخل شباهت دارد: در مراسم قربانی نخل و آیین‌های دوموزی، شخصیت اصلی دوموزی است؛ در آیین کهن دوموزی بهعنوان یک ایزد قربانی (شهیدشونده ـ رستاخیزکننده) و امروزه نماد دوموزی، نخل، بهعنوان نماد باروری (چرخۀ مرگ ـ رستاخیز طبیعت) و قربانی است. هر دوی این آیین‌ها در اواخر اسفند و اوایل فروردین برگزار می‌شدند. دیگر اینکه آیین تموز مبتنی بر باروری (زنان/ زمین) بوده است. در باورهای عامۀ مردم نیز هنوز بر این نکته تأکید می‌شود که گردۀ درخت خرمای نر، پنیر نخل، میوۀ خرما و دیگر اجزای آن در تقویت قوای جنسی و باروری مردان مؤثر است. نکتۀ مهم دیگر برگزاری این آیین بهصورت گروهی و در کشتزار (نخلستان) است. پختن کماچ یا نان فطیر نیز یکی دیگر از اشتراکات این دو آیین است.
نوع مقاله: پژوهشی اصیل |
موضوع مقاله:
ادبیات عامه
دریافت: 1397/4/11 | پذیرش: 1397/12/1 | انتشار: 1398/2/7
دریافت: 1397/4/11 | پذیرش: 1397/12/1 | انتشار: 1398/2/7
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |