پیکرگردانی تغییر ماهیت ظاهری یا توانایی­های درونی قهرمانان اساطیر و موجودات افسانه­ای است که گاه با دگرگونی­های ظاهری همچون تبدیل جماد به حیوان، انسان به حیوان یا بالعکس، انسان به فرشته و ... نمود پیدا می­کند و گاه بدون تغییر ظاهر، قهرمان به قدرت ماوراءالطبیعی دست می­یابد و از حوزۀ توانایی­های ذاتی خویش پا فراتر می­نهد. این دگرگونی­ها یا همان پیکرگردانی­ها مهم­ترین عامل شگفت­زایی در اساطیر، افسانه­ها و قصه­های عامه هستند و نقش بسزایی در تأثیر­گذاری، ایجاد هیجان و جذب مخاطب دارند. هدف پژوهش حاضر بررسی افسانه­های بومی مکتوب استان سیستان و بلوچستان از منظر کارکرد­های پیکرگردانی و مسخ است و با توجه به تنوع پیکرگردانی­های مشهود و گستردگی موضوع، این مقاله فقط به بررسی انواع استحاله­های انسانی اختصاص یافته ­است که در آن انسان به حیوان، جماد، گیاه، موجود ماورائی، طبیعت و انسان دگردیسی می­یابد یا بدون تغییر ماهیت انسانی، توانایی­های خارق­العاده به­دست می­آورد. با بررسی­های انجام­شده درمجموع، از 157 افسانۀ مکتوب این استان در 23 افسانه، استحاله­های انسانی وجود دارد. بیشترین پیکرگردانی‌های انسانی از نوع استحالۀ انسان به حیوان و سفرهای شگفت­انگیز است و استحالۀ انسان به انسان و استحالۀ انسان به موجود ماورائی در هیچ­یک از افسانه­ها دیده نشده است. نگارندگان تلاش دارند با تحلیل افسانه­های مکتوب استان سیستان و بلوچستان دلایل شاخص­ترین انواع استحاله­های انسانی و همچنین کارکرد و نقش این پیکرگردانی­ها را در افسانه­های بومی این منطقه بیان کنند. 

واژه‌های کلیدی: پیکرگردانی، استحاله، افسانه‌های ایرانی، سحر و جادو، موجودات ماورائی

متن کامل [PDF 493 kb]   (3627 دریافت)