1- استادیار زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه حکیم سبزواری ، hsu.rahimi@gmail.com
2- استادیار ادبیات تطبیقی، دانشگاه حکیم سبزواری، سبزوار، ایران
چکیده: (4265 مشاهده)
تحلیل متون ادبی با بهرهگیری از نظریههای روانشناختی که ذیل عنوان نقد روانشناختی و گاه مبتنی بر آموزههای فروید و نقد روانکاوانه از آن یاد میشود، رویکردی کاربردی ـ عملگرا در مواجهه با متن ادبی است؛ رویکردی میانرشتهای که دو حوزه از علوم انسانی را به هم پیوند میدهد و دریچههایی تازه را بر درک متن میگشاید. مسئله شخصیت و نیز، چگونگی و چندگانگی تیپهای شخصیتی، حوزه اصلی کاربرد روانشناسی در واقعیت پیش روی دنیای بیرونی است. آگاهی از این مقوله، به بهبود روابط اجتماعی و چگونگی تعاملات سازنده منجر میشود. تیپهای شخصیتی نهتنها در عینیت بیرونی و در روابط آشکار اجتماعی، که در متون ادبی نیز ظاهر میشوند و به ایفای نقش میپردازند که فراتر از این، جانوران نمادین بهکار رفته در گستره ادبیات عامه و امثال و حکم، در کارکردی ژرف و عمیق، میتوانند نمودبخش تیپهای شخصیتی باشند. آلفرد آدلر، پیشگام روانشناسی اجتماعی و صاحب نظریه روانشناسی فردی، با معرفی چهار تیپ شخصیتی، یکی از اثرگذارترین نظریهها را در این حوزه ارائه کرده است. جستار پیشرو، مبتنی بر این چارچوب نظری و با روش توصیفی ـ تحلیلی به بررسی گزینگویههای ادبی و فرهنگ عامه پرداخته و روایی این نظریه را در گستره شماری از گزارههای ادبی و باورهای عامه، نشان داده است. پژوهش حاضر، بهمثابه نخستین پژوهشی که نظریه مذکور را از حوزه یک یا چند اثر منسجم، به گستره تاریخی ـ کاربردی گزینگویههای ادبی و فرهنگ عامه برده است، نشان میدهد که چگونه گزینگویهها بهدلیل اتکا بر انگارههای فرهنگی و با توجه به ماهیت موجز و تأثیرگذار خویش، حیوانات نمادین ـ سمبلیک را در هیئت تیپهای شخصیتی روانشناختی بازتاب میدهند.
نوع مقاله:
پژوهشی اصیل |
موضوع مقاله:
ادبیات عامه دریافت: 1399/6/7 | پذیرش: 1399/8/28 | انتشار: 1399/11/10