1- استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه الزهرا
2- کارشناسارشد زبان و ادبیات فارسی
چکیده: (13872 مشاهده)
برونو بتلهایم، روانکاو و روانشناس اتریشی که اصول روانکاوی خود را از مکتب فروید آموخته بود، در معروفترین اثر خود، کاربردهای افسون، به بررسی قصههای پریان پرداخته است. وی با توجه به رویکردهای روانکاوی فروید این نمونه داستانها را تحلیل میکند و بر اهمیت قصه در رشد روانی کودک تأکید میورزد. در این نوشتار برآنیم با توجه به آرای بتلهایم و فروید به تحلیل روانکاوانۀ هفت قصۀ پریان ایرانی بپردازیم. نمونههای مورد مطالعه در این پژوهش هفت قصۀ پریان از چهار مجموعهاند: قصههای «احمد صیاد»، «باغ گل زرد»، و «خروسک چینی» از جلد اول قصههای ایرانی؛ «آقاحسنک»، و «هفت برادر و یک خواهر» از جلد دوم قصههای ایرانی؛ «شاهزاده و آهو» از سومین مجلد آن؛ و «ملکمحمد و صنم گلعذار» از جامعالحکایات. نتیجۀبررسی نشان میدهد که با توجه به شباهت ساختاری و محتوایی قصههای پریان در سراسر جهان، تحلیلهای روانکاوانۀ برونو بتلهایم از قصههای پریان در کتاب کاربردهای افسون قابلتعمیم به قصههای پریان ایرانی نیز هست و اصول خوشبینی، لذت در برابر واقعیت، سحر و جادو، جایگزینسازی، برونافکنی، دگردیسی، نظمدادن به آشفتگی، دستیابی به یکپارچگی و یگانهکردن طبیعت دوگانه، راهحل تعارضهای ادیپی، دستیابی به استقلال، خیالپردازی و تلاش برای دستیابی به بلوغ کامل در قصههای ایرانی دیده میشود. این مقاله نمونهای عملی از کاربرد نظریات بتلهایم برای تحلیل روانکاوانۀ قصههای ایرانی است. تحلیل این قصهها سبب ادراک بالاتری از داستانها میشود و همچنین در بررسی مراحل رشد کودکان از طریق قصه بهکار میآید و زمینههای مطالعات تطبیقی ادبیات را نیز فراهم میآورد.
دریافت: 1394/4/3 | پذیرش: 1395/2/1 | انتشار: 1395/5/1