1- دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه مازندران
2- دکتری زبان و ادبیات فارسی، عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد بابل
3- استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی
چکیده: (10906 مشاهده)
دوبیتی یکی از دلانگیزترین قالبهای شعر زبان فارسی است که پیشینۀ مکتوب هزارساله دارد. چهبسا قدمت شفاهی آن، بسیار پیشتر از این باشد .این قالب همپای دیگر قالبهای شعر سنتی فارسی، در زبانها و گویشهای مختلف ایران نیز بالیده است، ازجمله در زبان مازندرانی که ادبیاتی کهن و غنی دارد. درونمایه اندیشۀ مرکزی و حرف اصلی هنرمند است که در متن و محتوا دیده میشود. درونمایه یا تِم جوهر اصلی اثر ادبی است و از طریق آن مسیر اندیشه و تفکر صاحبِ اثر روشن میشود. در این مقاله، درونمایههای 200 دوبیتی عامیانۀ شهرستان سوادکوه تجزیه و تحلیل شده است. دستاورد پژوهش نشان میدهد که بیشترِ این درونمایهها رنگی اجتماعی دارند و در پیوند نزدیکی با زندگی مردم منطقه هستند. در این پژوهش، هفت درونمایۀ 200 دوبیتی محلی بررسی و تحلیل شده است. درونمایههایی همچون درد عشق، غم غربت، نفرین، شکایت دختران جوان از ازدواج تحمیلی، نارضایتی از بخت و اقبال، خدمت سربازی، و شکایت عاشق از معشوق. بیشتر دوبیتیها نوعی تکگویی است که در حسرت و یادکرد دوران گذشته سروده شدهاند. از عوامل مهم پیدایی چنین دوبیتیهایی میتوان به فقر مالی، بیسوادی، بیگاری در سرزمین غربت، نظام ارباب- رعیتی یا نظام سلطه، عدم پذیرش فرهنگهای دیگر و اختلاط فرهنگی اشاره کرد.
دریافت: 1394/3/26 | پذیرش: 1394/3/26 | انتشار: 1394/6/1