منظومۀ شاه‌باجی یکی از منظومه‌های غنایی ادبیات بومی مازندران است که از اواخر دوران قاجاریه و پهلوی اول به یادگار مانده است. سرایندۀ آن ملاخانجان حیدری، یکی از گاوبانان خطۀ لفور ِشیرگاهِ سوادکوه، است. در این پژوهش، منظومه شاه‌باجی براساس نظریۀ قاعده‌افزایی و قاعده‌کاهی (هنجارگریزی) بررسی و تحلیل شده است. در بحث هنجارگریزی، هنجارگریزی معنایی و انواع آن و هنجارگریزی زمانی یا باستان‌گرایی در این منظومه بسامد بالایی دارد. انواع توازن نیز همچون توازن واژگانی (سجع متوازی) بیش از دیگر توازن‌ها در این منظومه بهکار رفته است. مصوتِ بلند «آ» و صامت‌های «ر»، «ل»، «م» و «ن» در این منظومه، به‌سبب قافیه‌سازی بسیار تکرار شده است. منظومۀ شاه‌باجی از نظر وزن عروضی به دو بحرِ هزج و متقارب خوانده می‌شود. راویان این منظومه، با توجه به نوعِ سازی که همراه آن نواخته می‌شود، وزن عروضی را برمی‌گزینند. محتوای اصلی منظومه عشق است که به‌سبب وجود شکاف و تضاد طبقاتی به صورت شکایت و سرکشی و اعتراض نمود یافته است.

واژه‌های کلیدی: منظومۀ شاه‌باجی، مثنوی عامه، هنجارگریزی، قاعدهافزایی، سوادکوه

متن کامل [PDF 509 kb]   (5136 دریافت)